2015 was het tweede uitzonderlijk warme jaar in Europa

2015 was in Europa het tweede uitzonderlijk warme jaar op rij. De extreem hoge temperaturen van november en december 2015 in Nederland passen in een breder Europees perspectief. Gemiddeld over Europa waren niet alleen deze maanden bijzonder warm, het hele jaar is warm geweest - meldt het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI).

De Europese jaargemiddelde temperatuur van 2015 is uitgekomen op 11.10 °C. Daarmee komt 2015 op de tweede plaats net boven 2007 (11.08 °C) en onder vorig jaar (11.23 °C), voor Europa het warmste jaar ooit. De twee bijzonder warme jaren op rij in Europa (2014 en 2015) passen in de trend van de opwarming van het klimaat. Dat geldt ook voor en de clustering van warme jaren in de laatste decennia. De opwarming van het klimaat hangt samen met de sterke toename van broeikasgassen in de atmosfeer.

(Bron KNMI - 2015)

Afwijking van de jaarlijks gemiddelde temperatuur voor 2015, ten opzichte van het 1981-2010 langjarig gemiddelde

Opmerkelijk in 2015 zijn de grote verschillen in temperatuur die zijn opgetreden in Europa. De tegenstelling tussen oost en west is goed te zien in de verdeling van de jaargemiddelde temperatuur. Er zijn verschillende oorzaken aan te geven voor die tegenstelling in temperatuur binnen Europa. Zo is door de grootschalige atmosferische circulatie in de vorige winter 2014/2015 meer warme lucht naar noord Europa gevoerd dan gebruikelijk. De westenwind was die winter sterker dan in andere jaren.

Dat blijkt ook uit de Noord Atlantische Oscillatie (NAO-index). Dat is een maat voor de sterkte van de westelijke stroming over Europa. De NAO-index was in de winter van 2014/2015 op recordhoogte. Daarnaast heeft een grote hoeveelheid koud water aan het oppervlak centraal in de Noord Atlantische oceaan een koelend effect gehad op West Europa in het voorjaar en de zomer. Het koudere water strekte zich uit tot de Ierse en Britse kusten en bereikte het zuidwesten van Noorwegen en Portugal.

Het voorjaar van 2015 was in het zuidwesten en het noordoosten van Europa warmer dan normaal. Spanje registreerde al in mei zijn eerste hittegolf met temperaturen tot 40 °C. Ook voor de Spaanse lente is dat extreem. Eind juni meldde het Spaanse vasteland opnieuw zeer hoge temperaturen tot 44 °C in Cordoba. Op verschillende plekken werden nieuwe warmterecords geboekt. De warmte bereidde zich uit over Europa en bereikte ook Nederland. Het KNMI in De Bilt noteerde tussen 30 juni en 5 juli een hittegolf. In Duitsland is met 40,3 °C een nieuw landelijk warmterecord geboekt en ook de meteorologische diensten van Zwitserland en Oostenrijk melden nieuwe records. De warmte wist zich in centraal en oost Europa het langst te handhaven.

Een klimaatindex die relevant is vanuit het perspectief van gezondheid is het aantal warme nachten. Hoge nachttemperaturen kunnen een nadelig effect hebben op de gezondheid. Een warme nacht is een nacht, waarbij de minimum temperatuur boven de drempelwaarde uitkomt die gekoppeld is aan de 10 procent warmste nachten. Deze 10 procent warmste dagen worden bepaald op basis van dagelijkse metingen uit de zomers van de jaren 1981-2010. Voor warme dagen geldt hetzelfde, met als enige verschil, dat hiervoor de maximumtemperatuur gebruikt wordt.

De metingen geven aan, dat zowel het aantal warme dagen als het aantal warme nachten hoger dan gebruikelijk was in de zomer van 2015, met een toename tot 40 procent ten opzichte van het langjarig gemiddelde voor grote gebieden in Europa. In België en Nederland heeft de hittegolf van begin juli tot een hogere mortaliteit geleid.