De Raad voor het openbaar bestuur maakt zich zorgen

Geef gemeenten de ruimte bij decentralisatie-operatie

De Raad voor het openbaar bestuur vreest, dat gemeenten weinig beleidsvrijheid wordt gegund als zij straks verantwoordelijk zijn voor de taken die door het Rijk worden gedecentraliseerd. Gemeenten moeten hun autonomie kunnen waar maken en geen uitvoeringsfabrieken worden.

Zo zijn het straks de gemeenteraden die over de vormgeving van die regelingen gaan en niet meer de Staten-Generaal, aldus de Raad in een briefadvies aan minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

(Foto Rijksoverheid - 2012)

Ronald Plasterk, (PvdA) Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

De Raad ondersteunt de visie van de decentralisatie-operatie, dat gemeenten beter in staat zijn taken te vervullen die het leven van mensen direct raken. Zij staan namelijk vaker en directer in verbinding staan met hun bewoners. De Raad plaatst wel kanttekeningen bij de decentralisatiebrief van minister Plasterk.

De decentralisaties houden een verschuiving van nationale voorzieningen naar lokale regelingen in. Tussen de gemeenten onderling gaan aldus grote verschillen ontstaan in de vormgeving en reikwijdte van die regelingen. Wanneer de Kamer instemt met de decentralisaties, accepteert ze ook de differentiatie die daarmee onontkoombaar ontstaat.

Gemeenten echt verantwoordelijk laten zijn

De Raad meent dat de lokale taakverzwaring niet zonder risico’s kan worden gerealiseerd. Er zullen zonder twijfel zaken fout gaan. De Raad is zich ervan bewust, dat dit bijvoorbeeld bij de Jeugdzorg schrijnende situaties kan opleveren. Het is aan het kabinet om duidelijk te maken, dat - hoewel zij zich met haar partners tot het uiterste zal inspannen om fouten te voorkomen - geen garanties kunnen worden gegeven.

Het is vooral belangrijk, dat het parlement zich daarvan bewust is. Bij andere decentralisaties hebben we gezien, dat onverwachte of ongewenste gebeurtenissen leidden tot Kamervragen, interpellaties, of andersoortige landelijke politieke interventies. Daarmee trad de rijksoverheid op het terrein, dat ze nu juist bij wet aan een mede-overheid had overgedragen.

Het risico, dat al vroeg na de overdracht van taken interventies worden gepleegd die geen recht doen aan de gemeentelijke autonomie is levensgroot aanwezig. Het is nodig dat dat risico in de debatten met de Kamer duidelijk wordt en afspraken worden gemaakt over een terughoudende rol van de nationale politiek.

Integraliteit bewaken

De gescheiden invoering van elke decentralisatie (AWBZ-zorg, jeugdzorg en werk) draagt het risico in zich van het ontstaan van schotten tussen de nieuwe taken en gaat daarmee in tegen de één van de doelstellingen van de overdracht van taken. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties moet volgens de Raad als coördinerend departement de integraliteit van de decentralisaties bewaken.

Samenwerkingsverbanden gemeenten

De Raad ziet voor het ministerie van BZK als coördinerend departement voor de decentralisaties een belangrijke taak weggelegd om gemeenten te faciliteren in hun zoektocht naar samenwerkingsvormen die voor hun specifieke situatie passend zijn en tegelijk een goede democratische verantwoording mogelijk maakt.

De Raad dringt erop aan, dat de minister een keuze maakt: of de provincies zorgen voor een provinciedekkende kaart van samenwerkingsverbanden, of de minister doet dat. Het is van belang, dat het functioneren van de samenwerkingsverbanden wordt gemonitord.