Decentralisatie heeft ingrijpende gevolgen voor gemeenten en burgers

De Raad voor de financiële verhoudingen stelt vast, dat de decentralisaties jeugdzorg, werk en AWBZ-zorg ingrijpende gevolgen hebben voor gemeenten en burgers. Niet alleen financieel, maar vooral ook voor de aanspraken die burgers kunnen maken op zorg. Met de decentralisaties is een bedrag gemoeid van 15,6 miljard euro.

(Foto Amstelveenweb.com - 2012)

Het raadhuis van de gemeente Amstelveen. De gemeenten krijgen voor hun nieuwe taken minder geld, dan het Rijk er aan uitgaf

Tegelijkertijd is een bezuiniging van 6 miljard euro ingeboekt. De decentralisatie van taken gaat gepaard met onzekerheden en risico’s. Het is niet mogelijk vooraf inzicht te krijgen in de cumulatieve effecten van de decentralisaties. Wel is het van groot belang, de risico’s zo snel mogelijk in beeld te brengen.

Grote decentralisatieoperatie

De voorgestelde decentralisatieoperatie heeft grote gevolgen. Het gaat niet alleen om een verschuiving van verantwoordelijkheden, maar ook om een bezuiniging, bijvoorbeeld op de huishoudelijke hulp. De Rfv vindt, dat decentralisaties kunnen leiden tot een beter beleid en een betere uitvoering. Maar dan is het wel nodig, dat gemeenten voldoende beleidsvrijheid krijgen. Ook moet het financiële stelsel grondig worden herzien.

Bezuinigingen

De gemeenten krijgen voor hun nieuwe taken minder geld dan het Rijk er aan uitgaf. De Rfv wijst op een paradigmashift: de burger moet in de eerste plaats zelfredzaam worden. Aanspraak op rechten vervalt en voorzieningen kunnen zomaar ‘op’ raken. Als burgers met de nieuwe situatie geconfronteerd worden, kan er spanning ontstaan tussen Rijk en gemeenten.

De Rfv bepleit daarom een heldere rolverdeling tussen het Rijk en de gemeenten. Bovendien moet voorkomen worden, dat het Rijk in de risico-regelreflex schiet als die spanningen manifest worden. Gemeenten moeten volop de ruimte krijgen om het eigen beleid vorm te geven. En als gemeenten (financieel) in de knel komen, moet er een kleine financiële reserve zijn om hen in bijzondere gevallen tegemoet te komen.

Eigen belastingen gemeenten

Met de decentralisatie van taken neemt het gewicht van het lokale bestuur toe. De Raad pleit daarom ook voor een decentralisatie van de belastingen. Via een grotere eigen belastingheffing moeten gemeenten meer mogelijkheden krijgen om tegemoet te komen aan de wensen van hun inwoners. Tegelijkertijd moeten de rijksbelastingen dan omlaag. De Rfv verwacht, dat dit per saldo zal leiden tot een verlaging van de totale belastingdruk, omdat gemeenten scherpere afwegingen maken tussen ‘nut en offer’ .

Onderzoek

De grote decentralisaties brengen veel onzekerheden en risico’s met zich mee. De effecten zijn niet goed vooraf in te schatten, maar wel te volgen door middel van onderzoek. De Rfv pleit er daarom voor de risico’s en onzekerheden en de wisselwerking tussen de verschillende maatregelen gedurende meerdere jaren in kaart te brengen. Daarmee moet snel worden gestart. Met de informatie die dat oplevert, kan tijdig worden bijgestuurd. En ook kunnen zo de successen in de ene gemeente snel worden gedeeld met andere gemeenten.

Rfv?

De Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) adviseert over, hoe de financiële middelen van het Rijk het beste kunnen worden verdeeld over gemeenten en provincies.