EU Commissie over de economische gevolgen van het coronavirus

COVID-19 (Coronavirus disease = Coronavirusziekte 19) is een ernstige noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid voor onze burgers, samenlevingen en economieën met infecties in alle lidstaten. Het is ook een grote economische schok voor de EU. Daarom presenteerde de Commissie op 13 maart 2020 een onmiddellijke reactie om de sociaaleconomische gevolgen van de COVID-19-uitbraak te verzachten, waarbij de nadruk ligt op een gecoördineerde Europese reactie. De Commissie zal alle beschikbare instrumenten gebruiken om de gevolgen van de pandemie te verzachten:

- De noodzakelijke bevoorrading van onze gezondheidsstelsels waarborgen door de integriteit van de interne markt en van de productie en distributie van waardeketens in stand te houden;

- de mensen te ondersteunen zodat het inkomen en de werkgelegenheid niet onevenredig worden aangetast en een permanent effect van deze crisis te voorkomen;

- Het ondersteunen van bedrijven en ervoor zorgen dat de liquiditeit van onze financiële sector de economie kan blijven ondersteunen.

- En om de lidstaten in staat te stellen op een gecoördineerde manier vastberaden op te treden, door gebruik te maken van de volledige flexibiliteit van onze kaders voor staatssteun en het Stabiliteits- en groeipact.

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zei: 'De Coronavirus-pandemie stelt ons allemaal op de proef. Dit is niet alleen een ongekende uitdaging voor onze gezondheidszorgstelsels, maar ook een grote schok voor onze economieën. Het vandaag aangekondigde belangrijke economische pakket heeft betrekking op de situatie van vandaag. We staan klaar om meer te doen naarmate de situatie zich ontwikkelt. We zullen alles doen wat nodig is om de Europeanen en de Europese economie te ondersteunen.'

Kaderregeling voor staatssteun Flexibiliteit. De belangrijkste budgettaire reactie op het Coronavirus zal afkomstig zijn van de nationale begrotingen van de lidstaten. De EU-staatssteunregels stellen de lidstaten in staat snel en doeltreffend op te treden ter ondersteuning van burgers en bedrijven, met name kmo's, die met economische problemen te kampen hebben als gevolg van de COVID-19-uitbraak.

De lidstaten kunnen ruime steunmaatregelen treffen overeenkomstig de bestaande EU-regels. Ten eerste kunnen zij besluiten om maatregelen te nemen, zoals loonsubsidies, opschorting van de betaling van vennootschaps- en omzetbelasting of sociale premies. Daarnaast kunnen de lidstaten rechtstreeks financiële steun verlenen aan consumenten, bijvoorbeeld voor geannuleerde diensten of tickets die niet door de betrokken exploitanten worden vergoed. Ook stellen de EU-staatssteunregels de lidstaten in staat om bedrijven te helpen het hoofd te bieden aan liquiditeitstekorten en dringende reddingssteun nodig te hebben. Artikel 107, lid 2, onder b), VWEU stelt de lidstaten in staat ondernemingen te vergoeden voor de schade die rechtstreeks is veroorzaakt door buitengewone gebeurtenissen, met inbegrip van maatregelen in sectoren als de luchtvaart en het toerisme.

Momenteel zijn de gevolgen van de uitbraak van COVID-19 in Italië van zodanige aard en omvang dat artikel 107, lid 3, onder b), VWEU kan worden toegepast. Hierdoor kan de Commissie aanvullende nationale steunmaatregelen goedkeuren om een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen. Bij de beoordeling door de Commissie van het gebruik van artikel 107, lid 3, onder b), voor andere lidstaten zal een soortgelijke aanpak worden gevolgd. De Commissie werkt aan een speciaal juridisch kader op grond van artikel 107, lid 3, onder b), VWEU om in geval van nood vast te stellen. De Commissie is bereid met alle lidstaten samen te werken om ervoor te zorgen dat eventuele nationale steunmaatregelen om de uitbraak van het COVID-19-virus aan te pakken, tijdig kunnen worden genomen.

Persconferentie van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, Margrethe Vestager en Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie op 13 maar 2020

Europees fiscaal kader Flexibiliteit. De Commissie zal de Raad voorstellen om de volledige flexibiliteit waarin het EU-begrotingskader voorziet, toe te passen, zodat zij de maatregelen kunnen uitvoeren die nodig zijn om de uitbraak van het coronavirus in te dammen en de negatieve sociaaleconomische gevolgen ervan te verzachten. Ten eerste is de Commissie van mening dat de COVID-19-pandemie kan worden aangemerkt als een 'ongewone gebeurtenis die buiten de controle van de regering valt.' Dit maakt het mogelijk om uitzonderlijke uitgaven voor het indammen van de COVID-19-uitbraak, zoals uitgaven voor gezondheidszorg en gerichte steunmaatregelen voor bedrijven en werknemers, te accommoderen.

Ten tweede zal de Commissie aanbevelen de begrotingsinspanningen die van de lidstaten worden verlangd, aan te passen in geval van een negatieve groei of een grote daling van de activiteit. Ten slotte is de Commissie bereid de Raad voor te stellen de algemene ontsnappingsclausule te activeren om een meer algemene ondersteuning van het begrotingsbeleid mogelijk te maken. Deze clausule zou - in samenwerking met de Raad - de door de Raad aanbevolen begrotingsaanpassing opschorten in geval van een ernstige economische neergang in het eurogebied of de EU als geheel.

Solidariteit in de interne markt waarborgen. Alleen met solidariteit en een in heel Europa gecoördineerde oplossing kunnen we deze noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid effectief aanpakken. Solidariteit is essentieel in deze crisis, met name om ervoor te zorgen dat essentiële goederen, die nodig zijn om de gezondheidsrisico's van de uitbraak te beperken, alle mensen in nood kunnen bereiken. Het is essentieel om gezamenlijk op te treden om de productie, de opslag, de beschikbaarheid en het rationele gebruik van medische beschermingsmiddelen en geneesmiddelen in de EU veilig te stellen, op een open en transparante manier, in plaats van unilaterale maatregelen te nemen die het vrije verkeer van essentiële goederen in de gezondheidszorg beperken.

De Commissie neemt daarom alle nodige maatregelen om dat doel te bereiken, onder meer door de lidstaten richtsnoeren te geven voor de invoering van adequate controlemechanismen om de continuïteit van de voorziening te waarborgen en door een versnelde gezamenlijke aanbestedingsprocedure voor deze goederen op gang te brengen en een aanbeveling te doen over beschermingsmiddelen die niet van een CE-markering zijn voorzien.

De uitbraak van COVID-19 heeft grote gevolgen voor onze vervoerssystemen, gezien de nauwe verwevenheid van de Europese toeleveringsketens, ondersteund door een uitgebreid netwerk van vrachtdiensten op het land, op zee en in de lucht. De Commissie werkt samen met de lidstaten om de stroom van essentiële goederen over de landsgrenzen heen te waarborgen. De internationale en Europese luchtvaartindustrie is bijzonder zwaar getroffen. Zoals voorzitter von der Leyen op 10 maart 2020 heeft aangekondigd, stelt de Commissie, om de economische en ecologische gevolgen van de uitbraak te verzachten, vandaag gerichte wetgeving voor om de luchtvaartmaatschappijen tijdelijk te ontlasten van de 'use-it-or-lose-it'-regel - waarbij luchtvaartmaatschappijen ten minste 80% van hun luchthavenslots binnen een bepaalde periode moeten gebruiken om deze binnen de overeenkomstige periode van het volgende jaar te behouden. Ten slotte onderhoudt de Commissie contacten met de lidstaten, internationale autoriteiten en belangrijke beroepsorganisaties in de EU om de gevolgen van de crisis voor de toeristische sector in het oog te houden en de steunmaatregelen te coördineren.

3.2. Beschikbaarstelling van middelen uit de EU-begroting. Om het zwaar getroffen midden- en kleinbedrijf onmiddellijk te helpen, zal de EU-begroting haar bestaande instrumenten inzetten om deze bedrijven met liquide middelen te ondersteunen, als aanvulling op de maatregelen die op nationaal niveau worden genomen. In de komende weken zal 1 miljard euro uit de EU-begroting worden overgeheveld als garantie voor het Europees Investeringsfonds om banken te stimuleren het mkb en midcaps van liquiditeit te voorzien. Dit zal ten minste 100.000 Europese kmo's en kleine midcaps helpen met ongeveer 8 miljard euro aan financiering. We zullen ook de bestaande debiteuren, die negatief worden beïnvloed, een kredietvakantie bieden.

Verlichting van de gevolgen voor de werkgelegenheid. We moeten werknemers beschermen tegen werkloosheid en inkomensverlies om een permanent effect te voorkomen. De Commissie staat klaar om de lidstaten hierbij te ondersteunen door met name werktijdverkortingsregelingen, bijscholings- en omscholingsprogramma's die in het verleden effectief zijn gebleken, te bevorderen. De Commissie zal voorts de voorbereiding van het wetgevingsvoorstel voor een Europees herverzekeringssysteem voor de werkloosheid versnellen, dat tot doel heeft het beleid van de lidstaten te ondersteunen dat banen en vaardigheden in stand houdt.

Bovendien zal het Coronavirus Response Investment Initiative de inzet van het Europees Sociaal Fonds - een fonds dat gericht is op de ondersteuning van werknemers en de gezondheidszorg - vergemakkelijken. Het Europees Fonds voor aanpassing aan de globalisering zou ook kunnen worden ingezet ter ondersteuning van ontslagen werknemers en zelfstandigen onder de voorwaarden van de huidige en toekomstige verordening. In 2020 is maximaal 179 miljoen euro beschikbaar.

Coronavirus Response Investeringsinitiatief. In het kader van dit nieuwe initiatief stelt de Commissie voor om in het kader van het cohesiebeleid 37 miljard euro uit te trekken voor de bestrijding van de Coronaviruscrisis. Met het oog hierop stelt de Commissie voor om dit jaar af te zien van haar verplichting om de lidstaten te verzoeken niet-bestede voorfinanciering voor de structuurfondsen terug te betalen. Dit komt neer op ongeveer 8 miljard euro uit de EU-begroting, die de lidstaten kunnen gebruiken om 29 miljard euro aan structuurfondsen in de hele EU aan te vullen. Hierdoor zal het investeringsbedrag in 2020 daadwerkelijk toenemen en zal het gebruik van de nog niet toegewezen 28 miljard euro aan middelen van het cohesiebeleid in het kader van de cohesiebeleidsprogramma's voor de periode 2014-2020 worden vervroegd. De Commissie roept het Europees Parlement en de Raad op om dit voorstel snel goed te keuren, zodat het binnen de komende twee weken kan worden goedgekeurd.

Daarnaast stelt de Commissie voor om het toepassingsgebied van het Solidariteitsfonds van de EU uit te breiden door ook een volksgezondheidscrisis in het toepassingsgebied ervan op te nemen, zodat het fonds kan worden gemobiliseerd als dat nodig is voor de zwaarst getroffen lidstaten. In 2020 is maximaal 800 miljoen euro beschikbaar.