Enrico Baj expositie 'Play as Protest' in het Cobra Museum

Het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen toont een omvangrijke selectie uit het oeuvre van de Italiaanse kunstenaar Enrico Baj (1924-2003). Enrico Baj: 'Play as Protest' is tegelijkertijd een herintroductie in Nederland van het werk van deze eigenzinnige kunstenaar. De tentoonstelling laat zo’n honderd werken uit de jaren 1950-1970 zien van de kunstenaar.

Enrico Baj’s werk oogt speels, kleurrijk en humorvol, maar toont gelijktijdig zijn scherpe maatschappijkritische, zelfs anarchistische houding. Zelf stelde Baj, dat “De enige manier om je tegen het systeem te verzetten is door middel van vreugde”. Baj zette spel in als een vorm van engagement en creatie als een vorm van protest. Het richt zich tegen het fascisme, totalitaire systemen, de macht van de heersende klasse en de potentiële vernietiging van de leefomgeving (de toen nieuwe nucleaire dreiging). De tentoonstelling laat zien, hoe Baj speelse strategieën, satire en het bewust oneerbiedig zijn, als middelen inzette tegen een samenleving die voortdurend in staat lijkt zichzelf te vernietigen.

(Foto Wikipedia/Paolo Monti - 1955)

Enrico Baj (1924 - 2003) was een Italiaanse kunstenaar en schrijver over kunst. Veel van zijn werken tonen een obsessie met kernoorlog. Hij maakte prints, sculpturen maar vooral collage's. Hij was dicht bij de surrealistische en dada bewegingen en werd later in verband met CoBrA. Als auteur schreef hij als een toonaangevende promotor van de avant-garde. Hij werkte samen onder andere met de schrijver Umberto Eco. Hij had grote interesse in 'Patafysica de pseudo-filosofie' een absurdistische parodie op de moderne wetenschap

De tentoonstelling Enrico Baj: Play as Protest. Baj ontwikkelde een uiterst originele beeldtaal met assemblage-schilderijen, waar het maakplezier van af spat. Net als de Cobra kunstenaars hield Baj ervan met materialen en media te experimenteren en in de tentoonstelling zijn dan ook niet alleen schilderijen, maar ook keramiek, Meccano sculpturen, assemblages, publicaties en manifesten opgenomen. De tentoonstelling begint in de jaren 1950 met werk uit de periode van de door Baj opgerichte Movimento Arte Nucleare. Hieraan zou Asger Jorn, medeoprichter van de Cobra beweging, later nog deelnemen. Jorn had overigens een bijzondere band met Baj. In 1953 schreef hij: “Beste kameraad, dit is dan de eerste vriendschappelijk band die ik na mijn jaren van isolement aanga. Het zal mij een genoegen zijn om samen te werken.” 

De tentoonstelling laat onder meer Baj’s reeks Generali (Generaals) uit de eerste helft van de jaren 1960 zien, waarmee hij ook deelnam aan de Biënnale van Venetië in 1964. De Generaals zijn absurde karakters die deels bestaan uit gevonden objecten zoals riemen en medailles. Uit de jaren ‘70 zijn onder meer sculpturen van Meccano speelgoed te zien. Ze geven een commentaar op het klakkeloos inzetten van technologie en de robotisering van de mens in de maatschappij.


(Bron Cobra Museum/Collection S.M.A.K. Belgium - 2017)

Enrico Baj: 'Tu Quoque Brute Fili Mi' 1964, ('Jij ook, Brutus, mijn zoon!' is een Latijnse uitspraak toegeschreven aan Julius Caesar, Romeinse politicus, generaal en opmerkelijke auteur van Latijnse proza

Het sluitstuk van de tentoonstelling is het 12 meter brede werk I funerali dell'anarchico Pinelli (De begrafenis van de anarchist Pinelli) uit 1972. Dit werk was een reactie op waargebeurde feiten en werd destijds in Italië gecensureerd, maar vervolgens internationaal getoond in o.a. Museum Boijmans van Beuningen. Helaas moeten we constateren, dat de maatschappij ook vandaag de dag nog steeds soortgelijke bedreigingen kent als waar Enrico Baj tegen protesteerde. In een speciaal voor de catalogus gemaakte interview tussen Mauricio Catalan en Baj wordt de vergelijking getrokken met de oorlog in Syrië en het nu concrete gevaar van de milieuproblematiek. Om die reden kijkt het Cobra Museum ook naar hedendaagse protestgroepen. Op 23 april 2017 zal het museum samenwerken met de Vrije Bond en in het teken staan van een Anarchistische BAJeenkomst met o.a. lezingen, poëzie, anarcho-folk muziek, documentaire en een rondleiding door de tentoonstelling door kunsthistoricus en anarchist Dick Gevers.

Enrico Baj: Play as Protest is samengesteld door curator Carrie Pilto, met medewerking van Luca Bochicchio in de rol van onderzoeksadviseur en met de genereuze medewerking van Archivio Enrico Baj, Vergiate en Fondazione Marconi, Milaan. Theatermaker Beppe Costa heeft special voor deze tentoonstelling een audiotour samengesteld. De werken in de tentoonstelling zijn hoofdzakelijk afkomstig van het Archivio Enrico Baj en van Fondazione Marconi in Milaan. Daarnaast zijn er waardevolle aanvullende bruiklenen uit privé-collecties en uit het S.M.A.K. in Gent en Museo d'arte moderna e contemporanea di Trento e Rovereto. Zaterdag 4 februari t/m zondag 14 mei 2017.