Herdenking Hongaarse opstand 1956

Vijftig jaar geleden op 23 oktober 1956 brak een massale volksopstand uit - de Hongaarse Revolutie- tegen het Sovjet-stalinistische bewind in Hongarije. Dit veroorzaakte in de hele wereld grote opschudding.

(Wikipedia collectie - 2006)

Jozef Stalin secretaris-generaal van het Centraal Comité van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie

De opstand begon als een vreedzame betoging van enkele duizenden studenten van Boedapest, die hun solidariteit wilden betonen met de inwoners van het Poolse Poznań, waar een opstand werd bloedig neergeslagen.


(The American Hungarian Federation collectie 2005)

Studenten demonstreren bij het Bem-monument op 23 oktober 1956


In 1993 na het opheffen van de geheimhouding van de archieven, werd duidelijk dat tijdens de opstand 3652 Hongaarse en 640 Russische personen het leven hadden verloren. De gewonden waren van de Hongaarse kant 19.226 mensen en van de Russische; 1251. Tijdens de opstand zijn meer dan 250.000 mensen het land ontvlucht en naar het Westen gegaan.

Hongarije tussen 1945-1956

Tussen 1948-1953 was in Hongarije de Stalinistische terreur. Vele staatsinstellingen zoals de ÁVO (Magyar Államrendőrség Államvédelmi Osztálya) ÁVH (Államvédelmi Hatóság) wreedheden begonnen, conceptionele rechtbanken opgezet, tegenstanders gedeporteerd naar strafkampen afgevoerd en later terechtgesteld. De persoonsverheerlijking van de partijsecretaris Mátyás Rákosi en natuurlijk van Stalin zelf, was een extra moeilijkheid die de Hongaren dag-in dag-uit hebben ervaren.


(Wikipedia collectie-2005)

Mátyás Rákosi op een schilderij van József Csáki Maronyák

De kunstmatig totstand gekomen zware industrie, de verplichte product-coöperaties in de agrarische sector en en de bewapeningsindustrie hebben een ongelooflijke armoede veroorzaakt. In 1953 overleed Stalin plotseling en werd in Hongarije de toenmalige minister-president Rákosi afgezet. In zijn plaats kwam Imre Nagy, die een ware reformatie in Hongarije uitvoerde.

Er werd amnestie verleend aan de politieke gevangenen, de strafkampen werden gesloten, de ÁVH werd niet meer onafhankelijk, de verplichte inlevering van agrarische producten van de boeren werd gematigd, de salarissen werden verhoogd en de prijzen verlaagd. Daardoor werd de levensstandaard van de burgers verhoogd en het democratische gevoel van de inwoners groeide.


(Wikipedia collectie-2006)

Minister-president Imre Nagy


Helaas voor de verdere uitwerking van de reform-maatregelen was geen tijd meer. De nog in de belangrijke bestuurposities zittende kaders van de groep van Rákosi, wachtten alleen nog maar op het moment om hun macht weer terug te krijgen. Dit moment werd bewaarheid in 1955, toen West-Duitsland NATO lid werd en Moskou haar buitenlandse politieke lijn veranderde. Dit heeft Rákosi uitgebuit en bereikte bij de Sovjet leiders, dat Imre Nagy naar Moskou werd geroepen en afgezet. Zelfs zijn lidmaatschap bij de MDP (Hongaarse Socialistische Arbeiders Partij) werd stopgezet.

De nieuwe minister-president werd András Hegedüs, die eigenlijk aan de kant van Rákosi stond. Hij kon de oude Stalinistische situatie niet meer terugplaatsen in het land, waar de reformers van Nagy zo veel succes boekten. Het 20ste congres van de Communistische Partij van de Sovjetunie in februari 1956, heeft de Stalinistische dictatuur openlijk veroordeeld met het resultaat dat Rákosi zijn beroep als partijsecretaris met onmiddellijke ingang moest opzeggen. Zijn opvolger werd de post-Stalinistische Ernö Gerö lett.

In juni 1956 brak een arbeidersopstand in Poznań (Polen) uit en werd Władisław Gomulka als nieuwe communistische leider gekozen . Hij wilde het voorbeeld van Nagy volgen, door via reformpolitiek het systeem te veranderen.

Oktober revolutie


Op deze situatie reageerden in de Petöfi Kring en bij het Schrijvers bondgenootschap de intellectuelen openlijk en eisten de terugkeer van Imre Nagy. In het hele land werden in de navolgende weken de protestacties steeds krachtiger, de pers mondiger en gingen de studenten verder met hun acties.


(The American Hungarian Federation collectie-2005)


Demonstranten worden aangevallen

Moskou dreigde Polen met militaire interventie in verband met de Gomulka reforms, wat op 19 oktober weer resulteerde in anti-Sovjet demonstraties in de Poolse steden. Op 22 oktober besloten de Hongaarse studentenorganisaties een sympathie-demonstratie met het Poolse volk te organiseren, op 23 oktober ’s middags om 3 uur . Als plaats voor de demonstratie kozen ze het Józef Bem-plein, waar het Hongaars-Pools vriendschap symboliserende beeldhouwwerk van de Poolse veldmarschalk Bem staat.


De studenten formuleerden een uit 16 punten bestaande eis, waarin stond:

  1. Terugtrekking van de Russische eenheden.

  2. Van onderen gekozen leden en nieuwe verkiezingen voor de Arbeiderspartij.

  3. Imre Nagy moet terug.

  4. Rákosi moet veroordeeld worden.

  5. Algemene en geheime verkiezingen, meer partijen.

  6. Opnieuw de Hongaars –Sovjet en Hongaars-Joegoslaaf connecties onderzoeken.

  7. De Hongaarse economie opnieuw met vakmensen reorganiseren.

  8. Alle internationale handelscontracten openbaar maken.

  9. Revisie van de industriële normen, arbeidslonen en minimumloon.

10. Reorganisaties van product-coöperaties en dezelfde rechten voor de particuliere ondernemers, als de coöperatie-leden.

11. Onafhankelijke rechtbanken moeten alle politieke en economisch rechtzaken opnieuw bekijken, de onschuldig veroordeelden vrij laten en nog steeds in de Sovjetunie blijvende krijsgevangenen los laten.

12. Volledige pers-, radio-, meningsvrijheid.

13. In plaats van het Stalin monument een 1848-49 monument plaatsen.

14. Nieuw nationaal wapenschild. De soldaten moeten volgens de Hongaarse tradities kledij krijgen. 15 maart moet een nationale feestdag zijn, 6 oktober rouwdag.

15. Solidariteit met het Poolse volk.

16. Op 27 oktober moet een studentenconferentie georganiseerd worden, waar de bovenstaande eisen moeten besproken worden.

Niet zo veel mensen weten het, maar de opstand is niet in Budapest, maar in Debrecen begonnen. Op de 23ste gingen duizenden protesterende studenten op de straten van Debrecen. Dit volgde dan Budapest, waar ongeveer 100.000 mensen protesteerden tegen de Sovjet macht. Bij het Parlementsgebouw waren om 18 uur al 200.00 mensen, om de toespraak van Imre Nagy te horen.

Tussendoor werden de politie- en de legereenheden gealarmeerd en partijleider Ernő Gerő benaderde telefonisch Chroestsjev en vroeg militaire hulp, om de opstand af te slaan. Om 20 uur werd de toespraak van Gerö via de radio uitgezonden, waarin hij de demonstranten als chauvinistisch, nationalist, antisemiet classificeerde. Later op het grote plein werd het 6 ton wegende Stalin monument afgebroken en in stukjes gezaagd. Het embleem van de volksrepubliek werd van alle vlaggen uitgeknipt en op de gebouwen staande grote rode sterren neergehaald. De radiotoespraak van Gerö bereikte dus het tegenovergestelde van wat hij dacht, namelijk dat de echte revolutie was uitgebroken.

Landelijke acties

Inde middaguren gingen de studenten van de universiteit van Debrecen vergaderen en daarna gingen ze naar het stadscentrum. De plaatselijke ÁVH soldaten schoten zonder enige waarschuwing in de vredig demonstrerende menigte, met als resultaat 2 doden en veel gewonden. In Miskolc stelden de arbeiders een uit 21 punten bestaande wenslijst op.

Belegering van de Hongaarse Radio

De slappe en vijandelijke optredens van Nagy en Gerö hebben de mensen teleurgesteld en daarom gingen de demonstranten naar het gebouw van de radio. Hier werden ze door gewapende ÁVH eenheden opgewacht, maar zelfs met gebruik van traangas en brandweerspuiten konden ze de menigte niet uit elkaar te drijven. Het doel van de mensen was, om de 16 punten tijdens een uitzending te voorlezen. De directie van de radio had een opname-auto beschikbaar gesteld, maar het werd snel duidelijk dat de uitzending niet doorging.



(The American Hungarian Federation collectie-2005)

Het gebouw van de Hongaarse Radio na de gevechten


Toen werd met behulp van de opname-auto de deur van de ingang van de radio geforceerd. De volkswoede begon te koken en in het donker begon een soldatenpeloton in de lucht te schieten. Dit werd door de ÁVH officieren verkeerd opgevat en zij openden het vuur op de mensen. Toen werden tussen de demonstranten wapens uitgedeeld van de eerder opengebroken wapendepots – en de gewapende opstand was begonnen.


Slachtpartij op het Kossuthplein


Op 25 oktober vorderden de Sovjet legereenheden het gebouw van de radio terug en werd een regeringsproclamatie voorgelezen. Hierbij werd gemeld dat de antirevolutionaire couppoging was verijdeld, dat de demonstranten niet geloofden en massaal de binnenstad bezetten. Om 11 uur verzamelden zich voor het Parlementsgebouw ongeveer 5000 mensen zonder wapens, maar de scherpschutters van de ÁVH van een gebouw aan de andere kant van het plein begonnen op de demonstranten te schieten. De slachtpartij eiste 61 doden en meer dan 300 gewonden.

Eindelijk zette de partijleiding Gerö af en werd János Kádár als generaal-secretaris van de partij gekozen. Om 3 uur ‘s middags hield Kádár en Nagy een radiotoespraak, waarin Kádár het volk opriep de antirevolutionairen niet meer te steunen. Tussendoor ging de partijleiding door met het vergaderen en dat resulteerde een amnestie besluit, als de opstandelingen hun wapens neerleggen.

De revolutie


Het succes van de gewapende opstand heeft heel veel wanorde geschapen tussen de leden van de partij. Maar de enige betrouwbare politicus bleef voor de mensen Imre Nagy.


(The American Hungarian Federation collectie-2005)

Bewapende vrijheidstrijder



In de nacht van 27 oktober ging Nagy en Kádár naar de Russische ambassade om daar met Mikojan en Suslov over de terugtrekking van het Sovjet leger te onderhandelen, wat eindelijk succesvol bleek. Gerö vluchtte met de rest van de Stalinistische leiders naar Moskou per vliegtuig en op de 28ste was de revolutie een feit.


Veldslag op het Plein van de Republiek


Op 30 oktober brak een gewapend conflict uit voor het partij gebouw aan het Plein van de Republiek. De reden voor het conflict was dat de 46 ÁVH soldaten en de meer dan 100 partijfunctionarissen- de hardliners- die in het gebouw aanwezig waren, de mensen op het plein provoceerden. Na een veldslag is het gebouw gevallen en 20 ÁVH soldaten werden doodgeschoten, en dubbel zoveel demonstranten werden het slachtoffer.


Neutraliteit


Op 1 november besloot de regering het Warschaupact op te zeggen, de neutraliteit van het land werd uitgesproken en de hulp van de grootmogendheden werd ingeroepen. Om 22 uur hield Kádár een radiotoespraak, maar hij was al op weg naar Moskou- dus de toespraak was al eerder opgenomen.

Hulpgeroep

Op 2 november kwamen meer Sovjet militaire eenheden naar Hongarije. Imre Nagy ging bij Andropov-de Sovjet ambassadeur protesteren.



Opnieuw werd een telegram naar de VN gestuurd met de vraag om de neutraliteit van Hongarije te accepteren en het Sovjet leger uit Hongarije terug te trekken. Marschalk Konjev (hoofd van het Warschaupact ) arriveerde in Hongarije om de militaire operaties te begeleiden.


Sovjet leger


Op 4 november s’nachts kwamen nieuwe Sovjet eenheden naar Hongarije via Roemënie. Om 4 uur 15 begon een algemeen Sovjet offensief en 8 uur was de opstand neergeslagen.


Vergelding

Imre Nagy vluchtte naar de Joegoslavische ambassade, maar hij werd op 22 november uit het gebouw gelokt en naar Roemenië geïnterneerd. In de volgende 3 jaar hingen de nieuwe machthebbers 230 mensen op en ook ex-minister-president Imre Nagy kreeg de strop. Meer dan 20.000 mensen kregen gevangenisstraffen en 13.000 werden geïnterneerd. Alles na een beloofde algemene amnestie.

Uitwerking van de opstand

Voor het Hongaarse volk was de opstand eigenlijk heel succesvol. Het heeft toch geholpen om de onderdrukking te verzachten en de internationale erkenning van de opstand was heel belangrijk. Het Nederlandse volk heeft de opstand met argusogen gevolgd, want de herinnering van de gebeurtenissen in 1940 (Duitse invasie) waren nog vers in het geheugen van de mensen.

Minister-president dr. Willem Drees organiseerde op 4 november 1956 met de fractieleden van de Tweede Kamer een radiogesprek over de actuele gebeurtenissen in Hongarije. Op 8 november 1956 stond het gehele land 3 minuten stil voor Hongarije. Nederland heeft 5000 vluchtelingen opgevangen en Koningin Juliana heeft ze in Utrecht op 19 november begroet. De vele Hongaren hebben in Nederland een nieuwe vaderland gevonden en ze zijn een deel van de samenleving geworden.

Externe links: Hongaarse Federatie in Nederland   American Hungarian Federation, 1956 and Hungary

*Notitie:

De redactie van Amstelveenweb.com gelooft, dat alle foto’s van dit artikel behoren tot het Public Domain. Als dit toch niet het geval is, neem contact met ons op en kunnen wij over discussieren.

* Note:

Amstelveenweb.com believes that all pictures shown in this article are in the Public Domain, if there are any issues please contact us to discuss.