Het Van den Heuvel orgel in Lunteren is in gebruik genomen
Nieuws -> KerkBron: Amstelveenweb/JLvdHeuvel/Hersteld Hervormde Gemeente Lunteren
01-12-2019
Amstelveen had veel kerken in haar verhoudingsgewijs kleine stad. Langzaam maar zeker nam echter het bezoekersaantal van de diverse gemeenten af, of gingen samenwerken en sloot de ene na de andere kerk haar deuren. In 1990 de Adventkerk, gevolgd door de Carmelkerk 1994, de Bankraskerk 2010, de St. Annakerk en ook de Dorpskerk 2011, de Handwegkerk 2013, de Johannes Kapel 2014 en de Heilige Geestkerk in 2017. In Lunteren, waar de redactieleden op 29 november 2019 naar toe gingen ligt dat heel anders.
Daar was het gebouw van één van de kerken, de Hersteld Hervormde Gemeente te klein en begon men in 2006 met gesprekken voor een nieuw te bouwen kerk. Daaraan gekoppeld werden gesprekken gevoerd over het oude orgel behouden of een nieuw orgel laten bouwen. Zodoende werden in december 2008 de eerste plannen voor het nieuwe orgel in Lunteren uitgewerkt en aan de kerkvoogdij en orgelcommissie gepresenteerd. Naar aanleiding daarvan kreeg Van den Heuvel Orgelbouw in februari 2009 opdracht om in samenwerking met de gelijktijdig aangestelde architect Marco Born de plannen uit te werken voor de nieuwe Bethelkerk. Door omstandigheden duurde het echter heel lang voordat de gemeente Ede toestemming verleende om op de huidige locatie een nieuwe kerk te bouwen. Door de opdrachtgever, de Hersteld Hervormde Gemeente van Lunteren, werd besloten geen externe adviseur aan te stellen. De plaatselijke organisten maakten hun specifieke wensen aan orgelbouwer Van den Heuvel bekend en deze verwerkte dit, voor zover als mogelijk, in het fraaie concept dat nu is gerealiseerd. Eind december 2017 kon Van den Heuvel Orgelbouw met de bouw van het nieuwe orgel beginnen.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Voor het concert begint kan in de nog lege kerkzaal een foto gemaakt worden vanaf de bovengalerij
Het geheel nieuw door JL van den Heuvel Orgelbouw ontworpen en gemaakte orgel voor de Bethelkerk kreeg 46 stemmen, verdeeld over Hoofdwerk, Zwelwerk, Rugpositief en Pedaal. De orgelkassen werden gemaakt van hoogwaardig zuid Europees eikenhout. Ook al het houtsnijwerk werd ontworpen door Jan van den Heuvel, die zelf de ornamenten boven op de orgelkassen maakte. Het overige houtsnijwerk werd door houtsnijder Gert van den Dikkenberg geproduceerd.
De redactieleden van Amstelveenweb kennen de heer Jan Leendert van den Heuvel persoonlijk vanwege alle verhalen en foto’s die hij hen ter hand stelde over de Middelpolder. Dit betrof zijn overgrootvader Matthijs van den Heuvel die zich op 24 juni 1881 als één van de eerste bewoners in de Middelpolder te Nieuwer-Amstel vestigde. Zodoende bezochten zij het in aanbouw zijnde orgel bij Van den Heuvel Orgelbouw en wilden ook graag het eerste orgelconcert in de Bethelkerk te Lunteren bijwonen.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
De Bethelkerk in Lunteren op 30 november 2019. Bethel, Hebreeuws: בֵּית אֵל ḇêṯ'êl, ook getranslitereerd Beth El, Beth-El, Beit El; Grieks: Βαιθηλ; Latijn: Bethel) is een toponiem dat vaak gebruikt wordt in de Hebreeuwse Bijbel. Aanvankelijk droomde Jakob er van om engelen en God te zien, die hij daarom Bethel noemde, wat 'Huis van God' betekent. De naam wordt verder gebruikt voor een grensplaats tussen het grondgebied van de Israëlitische stam van Benjamin en dat van de stam van Efraïm, die eerst toebehoorde aan de Benjaminieten en later door de Efraïmieten werd veroverd
Voormontage orgel
In de loop van 2018 werd begonnen met de voormontage van het orgel in de grote montagehal te Dordrecht en in september 2019 begon de montage van het orgel in de fraaie kerk te Lunteren. In het orgel bevinden zich 3.148 orgelpijpen uit diverse legeringen van tin en lood en van mahoniehout. De 213 frontpijpen, die vanuit de kerk te zien zijn, werden gemaakt uit een legering van 80% tin. Alle maatvoeringen en verdere specificaties van de gemaakte pijpen werden door de orgelbouwer berekend en afgestemd op de akoestische gegevens van de nieuwe kerkzaak Orgelpijpenmaker Jacques Stinkens maakte vervolgens de pijpen van orgelmetaal volgens deze unieke specificaties. Aansluitend zijn de klankexperts van Van den Heuvel Orgelbouw begonnen met de intonatie en het stemmen van alle orgelpijpen.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Het houtsnijwerk op het orgel is ontworpen door Jan van den Heuvel, die ook de ornamenten boven op de orgelkassen maakte. Het overige houtsnijwerk werd door houtsnijder Gert van den Dikkenberg gemaakt
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Bovenzicht van de orgelbuizen van het Jan van den Heuvel orgel
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
De speciaal voor de Bethelkerk gemaakte metalen orgelpijpen zijn door orgelpijpenmaker Jacques Stinkens gemaakt. De metalen buizen zijn meestal gemaakt van lood; voor een verhoogde stijfheid is het gelegeerd met tin, samen met sporen van antimoon en koper. Het percentage van elk metaal in de legering beïnvloedt de eigenschappen van de resulterende buis. Een groot deel van het tin resulteert in een iets fellere kleur (optische kleur, geen timbre). Bovendien zorgen grote hoeveelheden tin voor een glanzende en langdurige glans, die gewenst kan zijn als de pijp duidelijk zichtbaar is
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
De achterkant van het Jan van den Heuvel orgel dat voor de luisteraars in de kerkzaal altijd verborgen blijft
Orgelklank
De klank van het orgel is gebaseerd op de Hollandse traditie en is in de eerste plaats bedoeld voor de begeleiding van de gemeentezang en daarnaast voor muziekuitvoeringen. Er werden nieuwe gezichtspunten in de klank gerealiseerd. De allerbeste materialen en constructies zijn toegepast en de onderdelen zijn op ambachtelijke wijze gemaakt. Het orgel heeft een traditionele mechanische toetstractuur en koppelingen en beschikt daarnaast over een elektrische registertractuur met een setzer, waarbij de organisten 10.000 verschillende registercombinaties kunnen voorprogrammeren.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019 genomen voor de demontage en transport naar Lunteren)
Het houten Soli Deo Gloria paneel 'De glorie van de enige God' op de top van het orgel, is een Latijnse uitdrukking die veel wordt gebruikt in de vroegmoderne tijd, die als een religieus principe behoort tot de 'Vijf Solas' van de Reformatie. De woorden, meestal in de afkorting S.D.G., werden door verschillende componisten uit de Middeleeuwen en de Barok aan het begin of aan het einde van hun partituur geplaatst. Zo ondertekenden Johann Sebastian Bach en Georg Friedrich Händel veel van hun werken met deze handtekening. De zinsnede is één van de vijf solae geworden die worden voorgesteld om de fundamentele overtuigingen van de Reformatoren tijdens de Protestantse Reformatie samen te vatten
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Een pijporgel heeft één of meer klavieren (de zogenaamde manualen) die met de handen worden bespeeld en een pedaal met de voeten; elk klavier heeft zijn eigen groep registers. Het klavier, het pedaal en de registers zijn ondergebracht in de speeltafel van het orgel. Door de continue persluchtvoorziening van het orgel kan het orgel noten vasthouden, zolang de corresponderende toetsen zijn ingedrukt, in tegenstelling tot de piano en het klavecimbel, waarvan de klank direct na het indrukken van een toets begint te vervagen
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Een ingewikkelde houten constructie zorgt voor de werking van alle registers en reageert direct als de orgelspeler een register activeert. Op de meeste orgels met mechanische werking bedient de organist de registers door deze, die Manubria's op de speeltafel worden genoemd, uit te trekken om ze in te schakelen en ze vervolgens weer terug te duwen om ze uit te schakelen (vandaar de uitdrukking 'hij trekt alle registers open')
Orgelpresentatie
In november waren de werkzaamheden gereed en vond de ‘kerkelijke ingebruikneming’ plaats op woensdag 27 november 2019 door de organist Peter Eilander. Het ‘presentatieconcert’ voor een groter publiek was op vrijdagavond 29 november 2019. Op deze avond presenteerde organist Ben van Oosten de bijzondere kleurcombinaties van het nieuwe orgel met verschillende composities. Het programma bestond uit: Johann Sebastian Bach (1685-1750) 'Sinfonia in D' uit de Ratswahlkantate 'Wir danken Gott' BWV 29 orgelbewerking: Marcel Dupré (1886-1971), 'Nun komm der Heiden Heiland' BWV 659, 'Fantasie und Fuge' in G kl.t. BWV 542, Felix Mendelssohn Bartholdy 'Variations Sérieuses' in D kit, op. 54 (1841), (orgelbew.: Reitze Smits/Ben van Oosten), César Franck (1822-1890) Choral nr. 1 in E gr.t. (1890), Louis Vierne (1870-1937) Uit Symfonie nr. 1, op. 14 (1899) Allegro vivace, Andante, Final.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Orgelmaker Jan van den Heuvel in gesprek met zijn verre familielid Harry Zuiderent en zijn echtgenote uit Amstelveen
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Peter van den Heuvel (r) de jongere broer van Jan ontvangt de bezoekers voor het orgelconcert bij de ingang
Het was een geweldige avond. De parkeerplaats van de kerk kan ongeveer 500 auto’s herbergen en heel veel fietsen. Er kwamen echter zoveel mensen dat alle auto’s in een file achter elkaar geparkeerd moesten worden. In het gebouw werd iedereen hartelijk welkom geheten, waaronder Peter van den Heuvel, broer van Jan en ook werkzaam bij het orgelbouwbedrijf. Iedereen kreeg een informatieboekje met foto’s en verhalen over de kerk, het orgel, de organisten en de orgelbouwer. In dit artikel zijn daaruit ook delen tekst gebruikt. De kerkzaal die 1200 bezoekers kan plaatsen, liep vol en zelfs de bovengalerij zat vol gemeenteleden en geïnteresseerden. Het orgelconcert was prachtig en Ben van Oosten benutte alle combinaties zodat je soms overweldigd werd door een waterval van klanken. Het concert duurde anderhalf uur en eigenlijk kreeg niemand er genoeg van. Toch kwam er na een korte toegift een eind aan het concert en kreeg men een kopje thee of koffie om daarna nog ‘nagalmend’ naar huis te rijden.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Het Van den Heuvel orgel in de Bethelkerk straalt ook zonder geluid een enorme aantrekkingskracht uit. Het komt tegenwoordig niet zo vaak voor in Nederland dat zo een monumentaal orgel wordt gebouwd en dat getuigt van het geloof van de kerkgangers, dat in hun nieuwe grote kerk ook een passend orgel moest komen te staan
Het orgel zien en beluisteren?
Op zaterdag 7 december 2019 wordt een open dag georganiseerd door de plaatselijke orgelcommissie. Van 10.00 tot 15.00 uur kunnen bezoekers de kerk en het orgel, ook op de orgelgaanderij, bezichtigen. Bovendien is er dan gelegenheid om het nieuwe orgel te bespelen. In verband met de verwachte belangstelling is aanmelding wenselijk! Organisten kunnen zich aanmelden (met vermelding van het te spelen muziekwerk en de tijdsduur van dit werk) bij de orgelcommissie op het volgende mailadres: [email protected] Iedere aanmelder krijgt per e-mail bericht of hij ingedeeld kan worden en op welke tijd hij wordt verwacht.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
..... en eindelijk komt de voorganger naar de spreekstoel en na zijn introductie van de organist kan het orgelconcert beginnen
Jan Leendert van den Heuvel
Van jongs af aan had Jan Leendert van den Heuvel (73) affiniteit met symfonische orgelmuziek. Op 16 jarige leeftijd ging hij bij de orgelmaker Flentrop in Zaandam werken. In tegenstelling tot de toenmalige neo-barokke idealen in de orgelbouw bleef hij krachtig voor het romantische orgeltype opkomen, hetgeen resulteerde in het oprichten van een eigen bedrijf in 1967 – J.L.Van Den Heuvel Orgelbouw. Jan was toen twintig jaar oud. In dat zelfde jaar bouwde hij zijn eerste orgel (10 stemmen) dat veel aandacht kreeg door de zangrijke intonatie en degelijke constructie. De werkzaamheden vonden plaats in de schilders werkplaats van zijn vader. De vele positieve reacties resulteerden in de opdracht voor een nieuw 3-klaviers orgel in de Singelkerk te Ridderkerk. Deze opdracht was een fantastische gelegenheid voor de jonge orgelbouwer die niet alleen verantwoordelijk was voor de bouw van het instrument, maar tevens voor de rijk geprofileerde orgelkas en het houtsnijwerk.
(Foto Amstelveenweb.com - 2019)
Orgelmaker Jan van den Heuvel staat heel bescheiden naast zijn nieuwe kerkorgel tijdens de introductie van het orgel voor een kleine groep familie en vrienden te Dordrecht op 8 juni 2019
In 1975 leverde hij een orgel met 33 stemmen voor de St. Lambertuskerk in Strijen en ontving hij opdracht om nog twee orgels te bouwen voor dezelfde kerkelijke gemeente. In hetzelfde jaar trad Peter A. van den Heuvel (61) toe tot het bedrijf. Peter werd door zijn broer Jan opgeleid en bouwde een jaar later zijn eerste orgel. Opnieuw werd het noodzakelijk om de ateliers te vergroten. Naast hun interesse in de Hollandse orgelbouwtradities waren Jan en Peter gefascineerd door de 19de eeuwse Franse orgelbouwkunst. Hun contacten met Franse organisten als Michelle Leclerc en Daniel Roth wakkerden dit vuur steeds verder aan en men besloot de orgels van de grote Franse orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll-orgels te analyseren en te bestuderen. Dit resulteerde in vele studiereizen naar Frankrijk.
Behalve de beroemde Cavaillé-Coll-orgels in Parijs (zoals St. Sulpice, Notre-Dame en Sacré-Coeur in Parijs) werden ook vele kleinere instrumenten bestudeerd en geëvalueerd. Gedetailleerde maten werden opgenomen, hetgeen in de ateliers werd voortgezet met een studie van verhoudingen in klankvorming en technische constructies. Het doel van dit alles was niet om genoemde orgels te imiteren, maar moet gezien worden als oriëntatie teneinde een nieuw orgeltype te creëren dat geïnspireerd is op het symfonische orgeltype. Leeftijd en fysieke ongemakken spelen bij de Van den Heuvelbroers geen rol, want zij worden gedreven door hun passie! Lees over Jan van den Heuvel’s loopbaan en bekijk een video met interview over 50 jaar orgelbouw Van den Heuvel. Tevens is op de Van den Heuvel website heel veel te lezen over de filosofie achter de werkwijze en allerlei artikelen over de orgelbouw.
Wilt u de klanken in volle glorie horen, dan zal u toch echt zelf een bezoek aan de kerk moeten brengen.
Hersteld Hervormde Kerk
De Hersteld Hervormde Kerk, HHK is een Nederlandse vereniging van kerken die behoren tot de Gereformeerde Kerken. De jonge kerk is afgesplitst van de Protestantse Kerk in Nederland na de fusie van de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden in mei 2004. Veel leden van orthodoxe kerkverenigingen, zoals de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk en Gekrookte Riet, vonden de fusie met de Lutheranen een schending van het calvinisme en hebben zich afgesplitst van de nieuwe kerk. Later fuseerden deze gespleten gemeenten tot een nieuwe kerkfederatie: de Herstelde Gereformeerde Kerk.
De Herstelde Gereformeerde Kerk heeft 118 gemeenten, 61 predikers, 26 gepensioneerde predikers, 2 kandidaten, 16 studenten, een zendeling en 2 hulppredikers. In het afgelopen decennium zijn er conflicten geweest met de protestantse kerk in Nederland over het eigendom van veel kerkgebouwen en over de naam van de gerestaureerde gereformeerde kerk. Hun oorspronkelijke verzoek om zichzelf de gereconstrueerde Nederlandse Hervormde Kerk te noemen, werd door het hof afgewezen.
De gereconstrueerde gereformeerde kerk leidt haar predikers op in het gereconstrueerde gereformeerde seminarie in Amsterdam. Op politiek gebied kiezen veel leden van de kerk de Gereformeerde Partij. De kerk is actief in het zendingswerk in Malawi en Suriname. Het aantal leden in Nederland bedroeg 59.771 personen op 31 december 2018. Er is één gemeente in Canada (Springford in de provincie Ontario) met 185 leden. De Herstelde Gereformeerde Kerk in Lunteren had 2.038 leden in 2014. Het architectenbureau Born uit Middelharnis ontwierp het kerkgebouw van de Hersteld Hervormde Kerk in Lunteren zoals een traditionele dorpskerk waarvoor de kosten ongeveer 7 miljoen euro bedroegen inclusief het orgel van 1 miljoen euro. Meer weten van de orgelklank gebaseerd op het 'Hollandse orgel' (pdf 62 pagina’s) met nieuwe gezichtspunten.
