Klee en Cobra: 'Het begint als kind'

28.01 2012 t/m 22.04 2012

Het Cobra Museum gaat samenwerkingsverband aan met Universiteit van Amsterdam ter gelegenheid van Klee en Cobra. Wetenschappelijk onderzoek en publieksprogramma vanuit psychologische invalshoek

Ter gelegenheid van de internationale tentoonstelling Klee en Cobra, 'Het begint als kind' (28 januari t/m 22 april 2012) is het Cobra Museum een samenwerkingsverband aangegaan met de Programmagroep Ontwikkelingspsychologie van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De samenwerking bestaat uit wetenschappelijk onderzoek dat wordt uitgevoerd door wetenschappers van de UvA, waarvoor het publiek wordt gevraagd te participeren, en een publieksprogramma met inbreng van het museum en de universiteit.

Zowel het onderzoek als het publieksprogramma sluiten aan bij het thema van de tentoonstelling, namelijk de wederzijdse fascinatie van Paul Klee (1879-1940) en Cobra (1948-1951) voor de wondere verbeeldingswereld van het kind en de grote invloed die Klee heeft gehad op de Cobra kunstenaars. De toevoeging van deze ontwikkelingspsychologische invalshoek maakt de raakvlakken tussen kunst en psychologie vanuit het thema van de tentoonstelling zichtbaar.

Hiermee speelt het Cobra Museum in op de groeiende belangstelling voor kinderlijke expressie en psychologie in het algemeen in de hedendaagse maatschappij. Dit programma wordt mede mogelijk gemaakt door SNS REAAL Fonds.

Wetenschappelijk onderzoek

In samenwerking met onderzoekers van de Programmagroep Ontwikkelingspsychologie van de UvA zijn twee onderzoeken uitgewerkt die inhaken op het thema van de expositie, waarvoor het publiek wordt gevraagd te participeren.

Onderzoekslab in het museum en op scholen

Het eerste onderzoek is gerelateerd aan de “Representational Redescription” theorie van de invloedrijke ontwikkelingspsychologe Karmiloff-Smith. Deze theorie stelt, dat de ontwikkeling van kennis verloopt van een impliciet naar een expliciet niveau. Een jong kind heeft bijvoorbeeld een impliciet, minder flexibel mensconcept dan een ouder kind. Op basis van de theorie van Karmiloff-Smith voorspellen de onderzoekers dat expliciete kennis over een onderwerp het flexibel denken over dit onderwerp beïnvloedt. Voor dit onderzoek wordt in het museum een apart

Het begint als kind-lab geopend, dat tussen 1 februari en 31 maart 2012 elke woensdagmiddag van 13 tot 16.30 uur en op zondag van 11 tot 14.30 uur geopend is. Iedereen vanaf 8 jaar kan deelnemen. Deelname duurt circa 20 minuten en bestaat uit het doen van een paar eenvoudige taken.

De taken zijn er op gericht deelnemers op verschillende manieren uit te dagen flexibel na te denken en bestaan uit het luisteren naar een verhaal, het beantwoorden van een paar vragen en het maken van een paar tekeningen. Op scholen zullen kinderen van groep 5 t/m 8 worden getest.

Online experiment

Daarnaast wordt een online experiment opgezet, dat de subjectieve ervaring van werken van Paul Klee en kindertekeningen met elkaar vergelijkt. Het onderzoek gaat uit van een model van Hagtvedt, Hagtvedt, and Patrick (2008), dat de waarneming en evaluatie van kunst meet aan de hand van cognitieve en affectieve aspecten. Deelnemers zullen worden gevraagd om werken van Klee en kindertekeningen te beoordelen op basis van vijf aspecten: vaardigheid, originaliteit, valentie, opwekkend karakter en schoonheid.

Door ook enkele demografische aspecten van de deelnemers in kaart te brengen zullen onderlinge verschillen tussen groepen inzichtelijk worden gemaakt. Het online experiment is gedurende de hele tentoonstellingsperiode (28 januari t/m 22 april 2012) toegankelijk via www.cobra-museum.nl/psychologie. De resultaten van beide onderzoeken zullen aan het eind van de tentoonstelling onder meer via www.cobra-museum.nl worden gepresenteerd.

Publieksprogramma

Naast het wetenschappelijk onderzoek worden gedurende de tentoonstelling diverse publieksactiviteiten aangeboden, waarin de psychologische invalshoek op het thema van de tentoonstelling centraal staat.

Het betreffen een Studium Generale-lezingenreeks en een interactieve weblog waarbij verhalen, inzichten en achtergronden rond het thema kindertekeningen worden ontsloten. De lezingenreeks bevat onder meer een bijdrage van dr. Ad Dudink, oud-docent ontwikkelingspsychologie aan de UvA, die zal ingaan op de geschiedenis van het tekenonderwijs in Nederland en dan met name in de tijd van Klee en Cobra.

Bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, Folkert Haanstra, zal tevens een bijdrage leveren aan het programma. De heer Haanstra is expert op het gebied van leereffecten van beeldende vakken in het onderwijs. De blog wordt onder hoofdredactie van Ad Dudink opgezet en is vanaf 1 februari 2012 te bezoeken via www.cobra-museum.nl/psychologie. Het publiek wordt uitgenodigd om te reageren op de stellingen en posts van de auteurs.

Een overzicht van alle publieksactiviteiten tijdens Klee en Cobra is vanaf eind december 2011 terug te vinden op www.cobra-museum.nl.

Over Klee en Cobra. Het begint als kind

Klee en Cobra. Het begint als kind laat de invloed van Paul Klee (1879-1940) op de Cobra kunstbeweging (1948-1951) zien vanuit de wederzijdse fascinatie voor de bevrijdende eenvoud, de fantasie, het pure en het kleurrijke van kindertekeningen. De tentoonstelling toont zowel de gelijkenissen als de verschillen in de werkwijze en opvatting over de rol en betekenis van het kind van Klee en Cobra. Dit komt onder meer tot uiting in thema’s als de verbeelding van het kind, fantasiedieren, maskers en groteske gezichten, acrobatiek, maar ook de agressie tussen kinderen onderling.

De bezoeker ervaart door deze tentoonstelling hoe moderne kunstenaars als Klee, Jorn en Appel de belevingswereld van het kind vertaald hebben in radicaal nieuwe kunst, die tot op de dag van vandaag kleurrijk, expressief, spontaan, rauw en puur is. In totaal worden circa 130 topstukken van Paul Klee (olieverfschilderijen, werk op papier, gemengde techniek en sculpturen) en 120 hoogtepunten van Cobra (vertegenwoordigd door onder meer Karel Appel, Constant, Corneille, Eugène Brands, Asger Jorn en Pierre Alechinsky) bijeengebracht uit internationale collecties.

Klee en Cobra kwam tot stand in samenwerking met het Zentrum Paul Klee in Bern en het Louisiana Museum of Modern Art in Humlebaek.