Lokale omroep wordt streekomroep

In deze brief informeert het College B en W Amstelveen u over de stand van zaken van de nieuwe Mediawet, waarin een stelselwijziging voor lokale omroepen wordt voorgesteld en wat de gevolgen daarvan zijn voor Amstelveen en de regio Amstelland. De gemeenteraden van alle Amstellandgemeenten ontvangen deze brief deze week.

Aanleiding. In mei 2023 deed de toenmalige staatssecretaris van Onderwijs, Wetenschappen en Cultuur (OCW) in een visiebrief een voorstel om het lokale omroepstelsel te veranderen met als doel de kwaliteit te verbeteren en de lokale omroep te versterken. Om dat te bereiken stelde de staatsecretaris het volgende voor:

-Schaalvergroting door het vormen van streekomroepen die meerdere gemeenten bedienen. Aan de streekomroepen worden nog nader te specificeren eisen gesteld.

-Verschuiving van de wettelijke bekostigingsplicht van gemeenten naar het Rijk. Het budget (nu ongeveer € 12 miljoen) wordt verhoogd naar € 28 miljoen. Tot 1 januari 2027 zijn de gemeenten nog verplicht te zorgen voor de financiering.

Vorming streekomroepen. In de voorgenomen plannen gaan de 250 aanwijzingen voor lokale omroepen verdwijnen. Daarvoor in de plaats komen 80 aanwijzingen voor streekomroepen. Het is dus de bedoeling dat lokale omroepen de krachten gaan bundelen en samen streekomroepen gaan vormen. Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroep (NLPO) ondersteunt lokale omroepen bij de ontwikkeling naar streekomroepen en stelt kwartiermakers ter beschikking.

Amstelland gemeenten. In onze regio dienen de gemeenten Ouder-Amstel, Uithoorn, Haarlemmermeer, Aalsmeer en Amstelveen met elkaar een streekomroep te vormen (ongeveer 355.500 inwoners). In een gemeentelijk overleg hebben de bestuurders gesproken over de vorming van een streekomroep. Als de plannen van de minister doorgaan, begrijpen de gemeenten dat de streekvorming een feit is. Alle betrokken partijen zijn het erover eens dat schaalvergroting niet ten koste mag gaan van de lokale binding. Vanuit de lokale omroepen komen geluiden dat deze indeling niet passend is gezien de omvang. Dit najaar volgt een procedure van het NLPO om de streekomroepen definitief vast te stellen.

(Foto Martijn Beekman - 2024)

Eppo Bruins (NSC) minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
De omroepbesturen zijn met elkaar in overleg en worden sinds begin van dit jaar bijgestaan door een kwartiermaker van de NLPO. Het staat omroepen vrij om de organisatie naar eigen inzichten in te richten. Zij gaan zelf over de bedrijfsvoering, de toekomstige inrichting en de financiële randvoorwaarden. Volgens de NLPO is een koepel van huidige lokale omroepen in een streekomroep denkbaar

Toewijzingsprocedure. Als de plannen doorgaan, hebben gemeenten vanaf 2027 geen wettelijke taak meer om de omroep in stand te houden en te bekostigen. Wel blijft de gemeenteraad elke vijfjaar advies geven aan het Commissariaat voor de Media voor het aanwijzen van een publieke omroep. Ook de NLPO krijgt een rol in de aanwijzingsprocedure. Elke gemeenteraad adviseert apart. Het is mogelijk dat ook andere omroepen zich aanmelden bij het Commissariaat voor de Media. Gemeenteraden kunnen verschillend van elkaar en van de NLPO adviseren.

Financiering. De gemeenten Haarlemmermeer, Uithoorn, Aalsmeer en Ouder-Amstel bekostigen hun lokale omroep gelijk het richtlijnbedrag van het Rijk. Gemeente Amstelveen stelt meer geld beschikbaar. De lokale omroep '1Amstelveen' ontvangt tot en met 2026 het richtlijnbedrag van het Rijk plus € 70.000 per jaar extra als instandhoudingsbudget, conform het initiatiefvoorstel van de gemeenteraad.

Per 1 januari 2027 neemt het Rijk de financiering over. Wij hebben begrepen dat de streekomroep kan rekenen op een vast bedrag van ongeveer € 375.000 per streek + de huidige richtlijnbijdrage per gemeente. In de toekomstige streekomroep komt dat neer op ongeveer € 220.000 op basis van het richtlijnbedrag van 2023 van € 1,53 per huishouden. Wij zijn positief over het feit dat het Rijk de bekostiging verhoogt naar circa 28 miljoen. Dit extra geld is bedoeld om de professionaliteit en onafhankelijkheid van lokale media te vergroten.

Overbruggingsperiode lokale omroep. De nieuw te vormen streekomroep Amstelland heeft via een landelijke regeling € 250.000 toegekend gekregen om te doen wat nodig is om een streekomroep te vormen. Deze extra financiële middelen zijn ook van belang voor meer kwaliteit van de lokale journalistiek. Als gemeente en als bestuurders van de Amstelland gemeenten hebben wij verder geen rol in dit proces. Wel zijn wij met de besturen van de lokale omroep(en) in gesprek over de ontwikkelingen.

Tijdspad. Veel is nog onzeker. Het kabinet Schoof lijkt het beleid van het vorige kabinet te willen voortzetten. Er zijn echter nog geen overgangsbepalingen en de nieuwe Mediawet is nog niet gepubliceerd. Ook de raad van state heeft nog geen advies uitgebracht en de Tweede en Eerste kamer nemen naar verwachting pas in 2025 een definitief besluit. De wet gaat in principe op 1 januari 2026 maar 2026 wordt gezien als overgangsjaar. Per 1 januari 2027 dient het herziene stelsel in werking te treden.

Nieuw mediabeleid en onderzoek bereik lokale media. In het mediabeleid dat uw raad eind dit jaar wordt aangeboden, richten wij ons niet alleen op de lokale omroep maar kijken wij naar de ontwikkeling van de lokale media in brede zin. In een snel veranderend, steeds digitaler medialandschap zien we dat inwoners van meer en andere nieuwskanalen gebruik maken dan voorheen.

Om een beeld te krijgen van de kanalen die inwoners volgen en in welke mate, hebben wij de afdeling Onderzoek en Statistiek van gemeente Amsterdam als onafhankelijke partij gevraagd onderzoek te doen naar bereik en waardering van de (lokale) media in Amstelveen. Vorige week ontvingen wij de resultaten van het onderzoek en hebben wij deze verwerkt in het mediabeleid. De conceptnotitie en het onderzoeksrapport zijn inmiddels gedeeld met de lokale media. Eventuele reacties nemen wij in het beleid op. Vervolgens krijgt u de notitie Mediabeleid en het onderzoeksrapport zo snel mogelijk aangeboden.