Meer mensen zijn negatief over de politieke richting van Nederland

Over het algemeen zijn er meer mensen negatief dan positief over de richting die Nederland opgaat. Dat is ook in de winter van 2021/2022 het geval. 49% vindt het de verkeerde kant opgaan, 19% de goede kant en 22% neemt een tussenpositie in – schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau in het rapport Burgerperspectieven 2022 (pdf 80 pagina’s)

Aan het begin van de coronacrisis was het coronaperspectief van grote invloed op de stemming, het bepaalde hoe mensen dachten over de politiek en de richting van het land. Sinds het najaar van 2021 is corona één van de vele problemen geworden en dat blijft zo. Andere veelgenoemde (binnenlandse) proble­men zijn de politiek, de manier van samenleven, de groeiende inkomensverschillen en de wooncrisis. Uit focusgroepen blijkt dat ook de oorlog in Oekraïne en de gevolgen ervan mensen bezighouden, al probeert men uit zelfbescherming het nieuws over de oorlog te mijden. De economische stemming versom­bert sinds eind 2021. Mensen verwijzen naar de hoge inflatie en voelen de stijgende kosten van het levens­onderhoud, vooral mensen met een kleine portemonnee.

Vertrouwen in de politiek blijft laag. Het vertrouwen in de Tweede Kamer en de regering is laag en dat blijft ook na het aantreden van het nieuwe kabinet-Rutte IV zo. De verschillen in vertrouwen in de regering zijn groot. Aanhangers van regeringspartij­en VVD en D66 gaven de regering in de winter van 2021/2022 gemiddeld een 6,9 respectievelijk een 6,3. Aanhangers van PvdA/GroenLinks gaven een 5,5 en aanhangers van PVV/FvD een 2,8.

Veel mensen ervaren grote afstand tot de politiek. Veel mensen zijn erg kritisch op de politiek, ook mensen die wel vertrouwen hebben. Hun zorgen gaan vaak over de afstand van de politiek tot de samenleving. Mensen hebben het gevoel dat politici niet luisteren of niet goed weten wat er speelt en daarom besluiten nemen die verkeerd zijn of niet in lijn zijn met de wensen van burgers. Het beeld dat politici niet luisteren, is voor veel mensen een reden om zich niet goed vertegenwoordigd te voelen. De lange formatie en langlopende dossiers als de kindertoeslagenaffaire en de gaswinning in Groningen lijken dat beeld te versterken. Het zijn vooral die twee dossiers die worden genoemd als mensen twijfelen aan de intenties en competenties van politici: ze zijn niet eerlijk, vergeten gemakkelijk en lijken niet bij machte grote maatschappelijke problemen en crises op te lossen.

(Bron SCP - 2022)

Gemiddeld rapportcijfer voor vertrouwen in de regering naar partijvoorkeur

Mensen willen responsiviteit, rechtvaardigheid en resultaat in tijden van crisis. Laag vertrouwen in de politiek is niet per definitie een probleem. In een democratie horen burgers de politiek kritisch te volgen. Problematischer wordt het als mensen afhaken of zich actief gaan verzetten, bijvoorbeeld omdat hun wantrouwen structureel is of omdat zij er niet meer in geloven dat de politiek bij machte is om problemen op te lossen. De grootste groep Nederlanders lijkt aangehaakt, maar is zeer kritisch: ze geven de regering een kleine (on)voldoende, volgen de politiek op enige afstand en zijn niet tevreden met wat ze zien. De politiek staat het komend jaar voor een moeilijke opgave: ze moet laten zien dat ze bereid is te luisteren en verantwoording af te leggen over beslissingen (responsiviteit) en moet rechtvaardigheid en resultaat laten zien in een tijd met grote uitdagingen. De opeenstapeling van crises maakt het onwaarschijnlijk dat het vertrouwen op korte termijn stijgt en bemoeilijkt bovendien het vinden van draagvlak voor moeilijke politieke keuzes.

Steun voor het EU-lidmaatschap. Een meerderheid (ongeveer 70%) steunt het Nederlandse lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Voor een Nexit is weinig steun; in de winter van 2021/2022 is slechts io% van mening dat het beter zou zijn als Nederland uit de EU zou stappen. Deze steun voor het lidmaatschap komt voornamelijk voort uit het beeld van de EU als iets onvermijdelijks: de EU is niet perfect, maar voor de veiligheid, stabiliteit en welvaart van Nederland is de EU onmisbaar. Uit de focusgroepen blijkt dat mensen door de oorlog in Oekraïne meer noodzaak voelen om in EU-verband samen te werken.

Verdeeldheid over verdere EU-samenwerking, terughoudendheid over uitbreiding. Over de vraag of samenwerking binnen de EU verder moet gaan, zijn de meningen verdeeld: 37% vindt dat er meer gemeenschappelijk beleid moet komen, 20% vindt dat er al te veel gemeenschappelijk beleid is. Voorstanders zien een rol voor de EU bij de aanpak van grensoverschrijdende problemen, zoals klimaatverandering, veiligheid en de bestrijding van de coronapandemie. Tegenstanders maken zich zorgen over de kosten, verlies van soevereiniteit, en niet te overbruggen verschillen tussen lidstaten. Over uitbreiding van de EU met nieuwe lidstaten zijn Nederlanders terughoudend: 19% vindt dat de EU moet uitbreiden met landen die aan de toelatingscriteria voldoen. 36% is van mening dat het beter zou zijn als de EU kleiner was gebleven, 27% vindt de EU goed zoals ze is. Recente peilingen laten zien dat er steun is voor toetreding van Oekraïne tot de EU als het land aan de voorwaarden voldoet. Deelnemers aan de focusgroepen delen die mening, maar denken niet dat Oekraïne hieraan op korte termijn zal kunnen voldoen. Lees het rapport Burgerperspectieven 2022 (pdf 80 pagina’s)

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) volgt, verklaart en verkent hoe het met de inwoners van Nederland gaat op sociaal en cultureel gebied. Dat behelst onder meer de monitoring van de leefsituatie en kwaliteit van leven, de evaluatie van overheidsbeleid op daarvoor relevante terreinen en verkenningen ten behoeve van toekomstig beleid.