Negatieve inkomenseffecten voor mantelzorgers tijdens participatie

Het politieke klimaat is momenteel zo, dat wordt verwacht, dat huishoudens, wanneer zij zorg nodig hebben, een beroep doen op de omgeving: familie, vrienden of hulp van mensen uit de buurt. Professionele hulp wordt ten dele vervangen door vrijwilligers. Het Rijk en de gemeenten vragen om meer inzet van mantelzorgers.

Naast de tijd die het verlenen van mantelzorg kost, heeft het ook financiële consequenties. Dit lijkt in de discussie over de inzet van mantelzorgers vaak een onderbelicht aspect. Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg, heeft het Nibud daarom gevraagd om voor een aantal voorbeeldsituaties de financiële consequenties van het verlenen van mantelzorg in kaart te brengen. De urgentie om dit in beeld te krijgen, is momenteel extra relevant.

Enerzijds, omdat de (eigen bijdrage in) zorgkosten word(t)(en) verhoogd en de toegang tot professionele zorg wordt beperkt en anderzijds, omdat vergoedingsregelingen voor zorgbehoevenden en mantelzorgers worden ingeperkt. De vraag is, wat het cumulatieve inkomenseffect hiervan is. In dit rapport (pdf 27 pagina’s) wordt dit doorgerekend voor een aantal voorbeeldsituaties, waarin de huishoudens met zorgkosten te maken hebben en mantelzorg verlenen.

(Bron Amstelveenweb.com - 2014)

Mantelzorgers die zich gedwongen voelen om minder te gaan werken, zodat zij méér voor hun naaste kunnen zorgen, maken een enorme inkomensval

Een paar voorbeelden vanuit het rapport:

Het gepensioneerde echtpaar Achmed (75 jaar) en Ingrid (76 jaar) wonen in een koopwoning in een kleine kern. Ingrid heeft ernstige astma. Vanwege deze chronische ziekte hadden zij altijd recht op de tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en ook op de compensatie eigen risico (CER). Halverwege 2014 krijgt Ingrid een beroerte met blijvend letsel. De zorgvraag is groot; de indicatie is Zorgzwaartepakketnr. 5 (ZZP VV 5). Omdat Achmed niet thuis voor Ingrid kan zorgen, wordt zij in een verpleeghuis opgenomen. Achmed reist dagelijks naar zijn vrouw om haar zoveel mogelijk te verzorgen en er voor haar te zijn.

In de uitgangssituatie woont de 30-jarige Isabella, die te maken heeft psychiatrische problematiek, zelfstandig in een begeleid-wonen-project, waarvoor zij een eigen bijdrage betaalt. Haar gepensioneerde vader Pieter (66 jaar) woont ook zelfstandig in een huurwoning. Omdat het Isabella vanwege haar gezondheid en geestelijke gesteldheid niet lukt om zelfstandig te wonen, trekt zij bij haar vader in. Ze blijft een aantal keer per week naar een dagbesteding gaan voor het verrichten van arbeid. Ook gaat zij als tegenprestatie van het re-integratietraject vrijwilligerswerk doen.

Kirsten en Klaas hebben twee jonge kinderen van 6 en 4 jaar. Met z’n vieren wonen ze in een huurwoning. In de zomer van 2014 wordt de vader van Kirsten, die nog zelfstandig woont, erg zorgbehoevend. Kirsten besluit een paar keer per week naar hem toe te gaan om haar vader te verzorgen. Om dat te kunnen doen, besluit Kirsten één dag minder te gaan werken. In 2015 besluit zij nog één dag minder te gaan werken, omdat haar vader meer zorg nodig heeft en vanwege het feit, dat de zorgsituatie veel impact heeft op het gezin.

Inkomensval van ruim 1.100,- euro voor mantelzorgers die minder gaan werken

Mantelzorgers die zich gedwongen voelen om minder te gaan werken, zodat zij méér voor hun naaste kunnen zorgen, maken een enorme inkomensval. Mensen met een modaal inkomen gaan er ruim 1.100,- euro per maand op achteruit, berekende het Nibud in opdracht van Mezzo. Niet eerder werd met cijfers onderbouwd, dat mantelzorgers financieel klem zitten door het grote beroep, dat op hen wordt gedaan. De financiële consequenties zijn in de berekende situaties het grootst voor mantelzorgers die in de knel zitten tussen baan, gezin en zorg voor ouders. Zij moeten méér voor hun naasten zorgen én zullen dit - doordat de toegang tot het verpleeghuis wordt beperkt - ook langer moeten volhouden.

Wanneer het hun niet meer lukt om alle ballen in de lucht te houden en zij noodgedwongen besluiten om minder te gaan werken of zelfs te stoppen met werken, zijn de financiële gevolgen niet meer te overzien. Niet alleen het wegvallen van het inkomen maar ook reiskosten, het wegvallen van de kinderopvangtoeslag en het afschaffen van het mantelzorgcompliment kunnen leiden tot een totaal verlies van 1.176,- euro per maand voor mensen met een modaal inkomen.

Liesbeth Hoogendijk, directeur Mezzo: 'Er ontstaat een ongezonde situatie, wanneer een mantelzorger onder morele druk minder moet gaan werken. Op zo'n moment dreigt overbelasting. Dit onderzoek laat zien, dat minder werken, of stoppen met werken niet de oplossing is van het probleem, maar het probleem juist vergroot. Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers. Zij kunnen deze emotionele en financiële vicieuze cirkel van mantelzorgers doorbreken door mantelzorgers in een eerder stadium te ondersteunen en niet pas als het water hun aan de lippen staat. Juist, wanneer er in een vroeg stadium professionele zorg wordt ingezet kunnen mantelzorgers blijven werken én langdurig zorgen. Op de lange termijn is, dat de meest gezonde situatie voor alle betrokken partijen.'

Het rapport (pdf 27 pagina’s)  geeft inzicht in de inkomenseffecten van een niet-mantelzorgsituatie naar een mantelzorgsituatie én de inkomenseffecten van de beleids- en wetswijzigingen in die vanaf 2015 in werking zullen treden. Het Nibud berekende ook de financiële situatie van een gepensioneerd echtpaar, waarvan één partner naar een verpleeghuis gaat en van een alleenstaande vader met AOW met een meerderjarig kind in de Wajong. Ook voor hen is het inkomensverlies respectievelijk 485,- euro en 667,- euro per maand. Herkent u zich in de resultaten en conclusies van dit onderzoek? Dan lezen wij uw ervaringsverhaal graag op www.meldpuntmantelzorg.nl