Schokgolven door georganiseerde criminele groepen in heel Europa

Tijdens een gezamenlijke persconferentie hebben de Franse en Nederlandse wetshandhavings- en justitiële autoriteiten, Europol en Eurojust op 2 juli 2020 in Den Haag zijn de indrukwekkende resultaten gepresenteerd van een gezamenlijk onderzoeksteam dat EncroChat, een gecodeerd telefoonnetwerk dat op grote schaal door criminele netwerken werd gebruikt, heeft ontmanteld. In de afgelopen maanden heeft het gemeenschappelijk onderzoek het mogelijk gemaakt om miljoenen berichten te onderscheppen, te delen en te analyseren die tussen criminelen werden uitgewisseld om ernstige misdrijven te plannen. Voor een belangrijk deel werden deze berichten door de wetshandhaving in real time gelezen, over de schouder van de nietsvermoedende verzenders heen.- meldt EuroJust.

De informatie was al relevant in een groot aantal lopende strafrechtelijke onderzoeken, met als gevolg de verstoring van criminele activiteiten, waaronder gewelddadige aanvallen, corruptie, pogingen tot moord en grootschalige drugstransporten. Bepaalde berichten gaven aan dat er plannen waren om op handen zijnde gewelddadige misdrijven te plegen en gaven aanleiding tot onmiddellijke actie. De informatie zal verder worden geanalyseerd als een bron van uniek inzicht, die toegang geeft tot ongekende hoeveelheden nieuw bewijsmateriaal om georganiseerde criminele netwerken diepgaand aan te pakken.

De afgelopen jaren zijn de Europese landen in toenemende mate getroffen door georganiseerde criminele groepen die alomtegenwoordig zijn en zich in hoge mate aanpassen, wat een van de meest urgente veiligheidsuitdagingen voor de rechtshandhavings- en justitiële autoriteiten vormt. In dit verband is het misbruik van de gecodeerde communicatietechnologieën een belangrijke facilitator van hun criminele activiteiten.

Sinds 2017 onderzoeken de Franse Gendarmerie en de gerechtelijke autoriteiten telefoons die gebruik maakten van het beveiligde communicatiemiddel EncroChat, nadat ze hadden ontdekt dat de telefoons regelmatig werden aangetroffen in operaties tegen georganiseerde misdaadgroepen en dat het bedrijf opereerde vanaf servers in Frankrijk. Uiteindelijk was het mogelijk om een technisch apparaat in te stellen dat verder ging dan de encryptietechniek en toegang had tot de correspondentie van de gebruikers. Begin 2020 was EncroChat een van de grootste aanbieders van gecodeerde digitale communicatie met een zeer hoog percentage gebruikers die vermoedelijk betrokken zijn bij criminele activiteiten. De gebruikers-hotspots waren vooral aanwezig in de bron- en bestemmingslanden voor de handel in cocaïne en cannabis en in de witwascentra.

Gezien het wijdverbreide gebruik van de gecodeerde telefoonoplossing van EncroChat onder internationale criminele netwerken over de hele wereld, hebben de Franse autoriteiten besloten om in 2019 bij Eurojust, het EU-Agentschap voor strafrechtelijke samenwerking, een zaak te openen ten aanzien van Nederland. Verdere ontwikkelingen in het onderzoek hebben geleid tot het organiseren van de verwerking van de gegevens, die op basis van de bepalingen van het Franse recht en met toestemming van de rechter zijn vastgelegd, via de kaders voor internationale justitiële en wetshandhaving samenwerking.

De gegevens werden in eerste instantie met Nederland gedeeld. Eurojust heeft in april 2020 de oprichting van een gemeenschappelijk onderzoeksteam (GOT) tussen beide landen gefaciliteerd, met deelname van Europol, het agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van wetshandhaving.


(Bron EuroJust - 2020)

De ontmanteling van een gecodeerde telefoonoplossing die werd gebruikt door georganiseerde misdaadgroepen. Onderschepping en analyse van miljoenen berichten die werden uitgewisseld tussen criminelen die van plan zijn ernstige strafbare feiten te plegen

Europol is sinds 2018 actief betrokken bij de door Frankrijk en Nederland geleide onderzoeken met betrekking tot de levering en het gebruik van gecodeerde communicatiediensten door georganiseerde criminele groepen. Door zijn rol als informatiecentrum en zijn uitgebreide analytische en technische ondersteuningssysteem was Europol in staat om als gevolg van dit onderzoek een uniek en algemeen inzicht te creëren en te bieden in de omvang en het functioneren van de georganiseerde misdaad. Dit zal de rechtshandhaving helpen om de georganiseerde misdaad in de toekomst met meer succes te bestrijden.

De steun van Europol vanaf het begin van dit GOT omvatte: het bevorderen en regelen van internationale samenwerking, het bieden van uitgebreide analytische en financiële ondersteuning, technische expertise en een beveiligd platform voor de uitwisseling van informatie tussen de betrokken landen. Een groot speciaal team van Europol heeft in real time miljoenen berichten en gegevens onderzocht die het tijdens het onderzoek van de GOT-partners heeft ontvangen, de gegevens gecontroleerd en geanalyseerd, en de informatie-uitwisseling met de GOT-partners aan de betrokken landen verstrekt en gecoördineerd.

Een groot aantal verdachten is ook gearresteerd in verschillende landen die niet aan het GOT deelnamen, maar die vooral te lijden hadden onder het illegale gebruik van deze telefoons door personen die actief zijn in de georganiseerde misdaad, onder meer in het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Noorwegen. Veel van deze onderzoeken hielden verband met internationale drugshandel en gewelddadige criminele activiteiten.

Tegelijkertijd vonden bij Europol talrijke operationele bijeenkomsten plaats voor de dagelijkse coördinatie tussen de rechtshandhavingsinstanties van de GOT-partners en andere landen, deels tijdens de COVID-19. Eurojust heeft de justitiële samenwerking intensief gefaciliteerd tijdens het uitgebreide gebruik van instrumenten voor Europese justitiële samenwerking, zoals Europese onderzoeksbevelen. Tijdens het onderzoek hebben de leden van het GOT vijf coördinatievergaderingen bij Eurojust georganiseerd om alle betrokken partijen in een beveiligde omgeving bijeen te brengen, parallelle of gekoppelde onderzoeken vast te stellen, het meest geschikte kader voor samenwerking te bepalen en mogelijke jurisdictiegeschillen op te lossen.

In Frankrijk, waar de operatie plaatsvindt onder de codenaam 'Emma 95', heeft de Gendarmerie sinds maart 2020 een Taskforce opgericht. Met meer dan 60 functionarissen leidt de Gendarmerie de onderzoeken die gericht zijn op de gecodeerde telefoonoplossing EncroChat, onder toezicht van de magistraten van het JIRS van Lille. De Taskforce houdt toezicht op de communicatie van duizenden criminelen, wat heeft geleid tot de opening van een breed scala aan incidentele procedures. Frankrijk wenst niet verder te communiceren over deze lopende onderzoeken noch over de verkregen resultaten. Uit de aanzienlijke middelen die zijn ingezet, blijkt het belang van deze onderzoeken en het belang dat wordt gehecht aan het succes ervan in Frankrijk.

In Nederland, waar de operatie onder de codenaam 'Lemont' plaatsvond, hebben honderden rechercheurs met toestemming van de onderzoeksrechter dag en nacht de communicatie van duizenden criminelen gevolgd sinds de operatie begon te ontrafelen en op de onderschepte datastroom in te grijpen. Het strafrechtelijk onderzoek is geleid door officieren van justitie van het Openbaar Ministerie en de informatie is ter beschikking gesteld aan een honderdtal lopende strafrechtelijke onderzoeken. Het onderzoek heeft tot nu toe geleid tot de arrestatie van 60 verdachten, de inbeslagname van drugs (meer dan 10.000 kilo cocaïne, 70 kilo heroïne, 12.000 kilo cannabis, 1.500 kilo crystal meth en 160.000 liter van een stof die gebruikt wordt voor de productie van synthetische drugs), de ontmanteling van 19 laboratoria voor synthetische drugs, de inbeslagname van tientallen (automatische) vuurwapens, dure horloges en 25 auto's, waaronder voertuigen met verborgen compartimenten, en bijna 20 miljoen euro aan contant geld. De verwachting is dat er in meer dan 300 onderzoeken informatie beschikbaar komt. In een aantal gevallen zullen in de komende periode zeer waarschijnlijk meer arrestaties volgen.

De onderschepping van EncroChat-berichten kwam op 13 juni 2020 tot een einde, toen het bedrijf zich realiseerde dat er een overheidsinstantie tot het platform was doorgedrongen. EncroChat stuurde vervolgens een waarschuwing naar al haar gebruikers met het advies om de telefoons onmiddellijk weg te gooien. Terwijl de activiteiten op EncroChat zijn stopgezet, toont deze complexe operatie de wereldwijde omvang van de zware en georganiseerde misdaad en de connectiviteit van criminele netwerken die gebruik maken van geavanceerde technologieën om op nationaal en internationaal niveau samen te werken. De gevolgen van de operatie zullen nog vele jaren doorwerken in criminele kringen, aangezien de informatie is verstrekt aan honderden lopende onderzoeken en tegelijkertijd een zeer groot aantal nieuwe strafrechtelijke onderzoeken naar de georganiseerde misdaad op het Europese continent en daarbuiten op gang brengt.

De EncroChat-telefoons werden aan de klanten voorgesteld als een garantie voor perfecte anonimiteit (geen apparaat of SIM-kaartverbinding op de rekening van de klant, aankoop onder voorwaarden die de afwezigheid van traceerbaarheid garanderen) en perfecte discretie zowel van de gecodeerde interface (dubbel besturingssysteem, de gecodeerde interface is verborgen om niet detecteerbaar te zijn) als van de terminal zelf (verwijdering van de camera, de microfoon, de GPS en de USB-poort). Het beschikte ook over functies die bedoeld waren om de 'straffeloosheid' van de gebruikers te garanderen (automatische verwijdering van berichten op de terminals van hun ontvangers, specifieke pincode bestemd voor de onmiddellijke verwijdering van alle gegevens op het apparaat, verwijdering van alle gegevens in geval van opeenvolgende invoer van een verkeerd wachtwoord), functies die blijkbaar speciaal waren ontwikkeld om het mogelijk te maken om gecompromitteerde berichten snel te wissen, bijvoorbeeld op het moment van arrestatie door de politie. Bovendien kon het apparaat op afstand worden gewist door de wederverkoper/helpdesk. EncroChat verkocht de cryptotelefoontoestellen (voor ongeveer 1.000 euro per stuk) op internationale schaal en bood abonnementen aan met een wereldwijde dekking, voor een periode van zes maanden, voor een bedrag van 1.500 euro, met 24/7 ondersteuning.