Te veel fijn stof voor 420 duizend Nederlanders

Eén op de veertig inwoners van Nederland woonde in 2006 op een plaats waar te veel fijn stof in de lucht voorkwam. Fijn stof is schadelijk voor de gezondheid. De overschrijding van de Europese norm voor fijn stof komt vooral voor in het westen van het land. In de gemeente Rotterdam hebben naar verhouding de meeste inwoners last van te veel fijn stof. Dit blijkt uit berekeningen van het CBS en het Planbureau voor de Leefomgeving.

Sterk lokale concentratie van fijn stof

De grootste overlast van fijn stof doet zich voor in een klein aantal gemeenten. Dit zijn vaak gemeenten met veel industrie en havens. Daarnaast komt fijn stof meer voor in enkele landbouwgebieden in Noord-Brabant en Limburg. Ten slotte komt fijn stof in verhoogde concentraties voor langs drukke verkeerswegen in het hele land.

Slechts in acht gemeenten is het aandeel inwoners dat aan te veel fijn stof wordt blootgesteld hoger dan het landelijke gemiddelde. In ongeveer 400 gemeenten hebben minder dan 200 inwoners te maken met een te hoge concentratie fijn stof.

Te hoge concentratie stikstofdioxide voor 170 duizend inwoners

Eén op de honderd inwoners van Nederland woonde in een omgeving met te veel stikstofdioxide in de lucht. Ook voor stikstofdioxide zijn Europese normen om de gezondheidsrisico’s te beperken. Concentraties boven deze normen komen vooral voor op plaatsen met veel industrie en langs drukke wegen in het hele land.

(CBS - 2008)

Aandeel inwoners met overschrijding fijn stof, 2006

Ook hier zijn er acht gemeenten waar het aandeel inwoners dat aan een te hoge concentratie stikstofdioxide wordt blootgesteld hoger is dan het landelijke gemiddelde. Bovenaan de lijst van deze acht gemeenten staat Amsterdam, daarna volgen Rotterdam, Utrecht en Den Haag.

Aandeel inwoners met overschrijding stikstofdioxide (betrokken inwoners > 200), 2006

Ongeveer 1 procent van bevolking kampt met te veel fijn stof én stikstofdioxide


(CBS - 2008)

Aandeel inwoners met overschrijding stikstofdioxide

Ruim 150 duizend inwoners van Nederland ondervinden last van zowel te veel fijn stof als te veel stikstofdioxide. Dat komt neer op ongeveer 1 procent van de bevolking. Doordat verkeer en industrie belangrijke bronnen zijn voor zowel fijn stof als stikstofdioxide, komen overschrijdingen van beide normen vaak tegelijk voor. In Amsterdam woonde bijna de helft van het aantal inwoners met last van beide luchtvervuilingen. Nog eens 60 duizend inwoners van Rotterdam, Utrecht en Den Haag samen woonden op een plek met te veel luchtvervuiling.

Wat is fijn stof?

Stoffen in gassen, worden ook als zwevende deeltjes genoemd (PM- Particulate Matter) of fijne stof, zijn minuscule deeltjes van vaste of vloeibare stoffen in een gas. De bron van fijn stof zijn de mensen en de natuur. Sommige deeltjes komen in de natuur van oorsprong uit vulkanen, stof stormen, bos en grasland branden, levende vegetatie, en het zeewater druppels (zout).

Menselijke activiteiten, zoals de verbranding van fossiele brandstoffen in auto's, energiecentrales en diverse industriële processen, maar ook het genereren van grote hoeveelheden aërosolen (haarlak, deodorant spray) zijn ook de bron van grote hoeveelheid fijn stof.

Aërosolen die door menselijke activiteiten ontstaan, zijn momenteel goed voor ongeveer 10 procent van het totale hoeveelheid van aërosolen in de atmosfeer van de Aarde. Verhoogde concentraties van fijne deeltjes in de lucht zijn in verband te brengen met gezondheidsrisico's zoals hart-en vaatziekten, veranderde longfunctie en longkanker.

Fijn stof is een vorm van luchtvervuiling. Tot fijn stof worden in de lucht zwevende deeltjes kleiner dan 10 micrometer gerekend. Fijn stof bestaat uit deeltjes van verschillende grootte, van verschillende herkomst, en dus met een verschillende chemische samenstelling.

Uit epidemiologische en toxicologische gegevens blijkt dat fijn stof bij inademing schadelijk is voor de gezondheid. In Nederland en België sterven enkele duizenden mensen enige dagen tot maanden eerder door acute blootstelling aan fijn stof.


(Amstelveenweb.com collectie - 2006)

File op de A9 richting de rijksweg A2 / Utrecht op de hoogte van Amstelveen

Soorten fijn stof en herkomst

Bij het indelen van fijn stof in soorten wordt er onderscheid gemaakt in grootte van de deeltjes:

- PM10, deeltjes met een aërodynamische diameter kleiner dan 10 micrometer. PM is hierbij de afkorting voor "particulate matter";

- PM2.5, deeltjes met een aerodynamische diameter kleiner dan 2,5 micrometer;

- Deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer (ultrafijn stof).

Advies Gezondheidsraad over drukke wegen

De Gezondheidsraad heeft in april 2008 een briefadvies uitgebracht over de bescherming van gevoelige groepen langs snelwegen en drukke stadswegen. Het advies was een antwoord op vragen van de minister

Uit het antwoord van de Gezondheidsraad komen drie dingen naar voren:

• Vanuit het oogpunt van bescherming van de volksgezondheid verdienen meer bestemmingen het predikaat gevoelig – naast scholen, kinderdagverblijven, bejaardenhuizen en verzorgings- en verpleegtehuizen ook ziekenhuizen en woningen.

• De raad vindt dat PM10 (fijn stof) geen goede maat is voor gezondheidseffecten van lokale, verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. NOx, zwarte rook en ultrafijn stof (PM0,1) zijn hiervoor betere indicatoren.

• Belangrijke nadelige effecten op de gezondheid zijn aangetoond bij mensen die in de nabijheid van drukke wegen wonen of naar school gaan. Het is echter niet mogelijk om uit de gegevens een precieze afstand af te leiden waarbuiten geen effecten op de gezondheid meer optreden door de uitstoot van het wegverkeer.

Het briefadvies zal waarschijnlijk in juni 2008 in de Tweede Kamer behandeld worden. Briefadvies Gezondheidsraad (pdf)

Externe links: Fijn stof op Wikipedia en Luchtvervuiling