Vocaal Ensemble Gregoriana in de Kruiskerk in Amstelveen

Op zondag 13 januari 2013 was er in de Kruiskerk, aan de Van der Veerelaan 30a, in Amstelveen om 17 uur een vesper met a capella medewerking van het vocaal Ensemble Gregoriana onder leiding van Geert Maessen. Zij hebben zich gespecialiseerd in het laten klinken van het Gregoriaans, zoals dat mogelijk in de vroege middeleeuwen is gezongen.

Voor geïnteresseerden was er voor de vesper een korte uitleg over de oudste manier om Gregoriaanse zang te noteren. De liturg in deze viering was ds Pieter Masmeijer, die goed thuis is in liturgische tradities van Oosters-orthodoxe kerken.

(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

De Kruiskerk in Amstelveen

In de loop der eeuwen heeft er in de kerken muziek geklonken, muziek om God te loven en eer te betuigen. Muziek die de houding van de makers en de opdrachtgevers tegenover hun God laat horen in klanken. Dat gebeurde met de esthetische idealen van hun tijd: symboliek erin onderbrengen, Bijbeldelen toelichten, emoties weergeven etc.

In de Kruiskerk wilden de organisatoren de kerkmuziek uit allerlei periodes laten klinken om zo kerkgangers in contact te brengen met de geloofsuitingen van vroeger en de deelname aan de ene gemeenschap van heiligen te laten ervaren. Het gebeurt een keer in de maand, aan het eind van de zondagmiddag, in vespers.


(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

Het vocaal Ensemble Gregoriana. Vlnr.: Reinier van der Lof, Geert Maessen, Sjef van Leunen tijdens de opvoering van de Gregoriaanse vespers in de Kruiskerk op zondag 13 januari 2013

In de vespers van 23 januari klonk een reconstructie van de zang, zoals die rond het jaar 800 gezongen kan zijn in West-Europese kloosters en kerken. Alle zang werd a capella (zonder instrumentale begeleiding) uitgevoerd, om op die manier iets terug te halen van de sfeer van soberheid en ingetogenheid van de kloosters, waar deze zangpraktijk ontstaan is.


(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

De liturg was ds Pieter Masmeijer

Vespers

Vespers behoren, zoals ook onder andere Metten, Lauden, Completen, tot de getijde gebeden van kloosters en kerken. De monniken en nonnen stelden zich de opdracht om de Bijbelse psalmen en lofzangen zonder ophouden te doen klinken: praktisch is dat vertaald naar de getijden, bijeenkomsten 's nachts en overdag waar wekelijks alle 150 psalmen gezongen werden.


(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

Een kleine drieluik icoon in de Kruiskerk

Psalmen vormen de kern van de getijden: in de Benedictijnse rite worden er in de vespers elke dag vier gezongen. Elke psalm wordt omlijst met tijdeigen antifonen, Bijbelteksten of uitspraken van kerkvaders die passen bij het moment van het (kerkelijk) jaar. De antifonen (een antifoon (Oudgrieks: ἀντί-φωνος, Grieks: ἀντίφωνον) is een vers, dat gezongen wordt als inleiding op en ter afsluiting van een psalm tijdens de mis en het getijdengebed. Het woord antifoon is samengesteld uit de Griekse woorden anti, tegen, en phonos, stem.) begin januari gaan over de doop van Jezus in de Jordaan.



(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

Het doopvont van de Kruiskerk (Latijn fons = bron) is een grote marmeren bak voor het bewaren van het doopwater. Doopfonts zijn bedoeld voor dopen met behulp van een niet-onderdompeling methode, zoals besprenkeling


(Foto Amstelveenweb.com - 2013)

Het Trio Gregoriana buigt diep tijdens de trinitarische
doxologie (lofprijzing)

Er zijn vele duizenden Gregoriaanse antifonen en responsoria (reacties op Bijbellezingen). De antifonen over de Doop van de Heer, die de psalmen in de vespers in de Kruiskerk hebben omlijst, vinden hun oorsprong in Oost-Europa. Gezanten uit Constantinopel (Byzantium) aan het hof in Aken van Karel de Grote brachten monniken mee die voor de keizer zongen. Deze was er zo over te spreken, dat hij ze in het Latijn liet vertalen.

Gregoriaans

In West- Europa had in de vroege middeleeuwen elke regio zijn eigen zangtraditie (Mozarabisch, Beneventijns, Milanees, Frankisch, Oud-Romeins, Iers om enkele voorbeelden te noemen). Pepijn de Korte en Karel de Grote wilden van hun grote en verbrokkelde rijk een eenheid maken: één liturgie in één en dezelfde kerkelijke taal was een van hun middelen.

Het Gregoriaans is van dat streven het resultaat geworden: het is een vermenging van voornamelijk het Oud-Romeinse en het Frankische zangrepertoire. In het Gregoriaans worden psalmen op verhoogde toon gereciteerd. Dit houdt verband met de verstaanbaarheid en was allang staande praktijk in Joodse synagogen en Oost-Europese, Syrische en Koptische kloosters.

Het vocaal Ensemble Gregoriana in de Kruiskerk in Amstelveen

In kloosters wordt de psalmen bij voorkeur antifonaal uitgevoerd: twee groepen nonnen, of monniken die afwisselend enkele regels uit een psalm op één en dezelfde toon en syllabisch (op elke lettergreep één noot) reciteren. Slechts aan het begin, halverwege en aan het eind klinken melodische formules.

Behalve psalmen worden in de getijde gebeden ook de cantica, de Bijbelse lofzangen, gereciteerd. Ook hieromheen klinken de bij de periode van het jaar passende antifonen en responsoria. Deze onderdelen van het Gregoriaans zijn melodisch rijker dan de psalmen. Er kunnen vele noten op één lettergreep (melisma's) staan en vooral in de Paastijd zijn ze uitbundig jubelend en klinken ze rijk versierd. Tenslotte krijgen in de getijden vaak ook enkele vroegchristelijke hymnen een plaats in de liturgie.

Koffieconcert in de Kruiskerk

Zondag 27 januari 2013 12.00 uur is een koffieconcert met Henk Trommel (orgel), Leonard Trommel (cello), Hugo de Rodas - Sanches (theorbe). Uitgevoerd wordt een programma met Italiaanse barokmuziek van Frescobaldi, Salvatore, Vivaldi, Marcello, Piccinini, Gabrielli en Bononcini.

Volgende Muzikale Vespers in de Kruiskerk

Zondag 10 februari 2013 (17.00 uur) wordt de Johann Sebastian Bach cantate BWV 144, 'Nimm, was dein ist, und gehe hin' (1724) uitgevoerd o.l.v. Henk Trommel, cantororganist van de Kruiskerk. Solisten, instrumentalisten en een projectkoor verzorgen de uitvoering. Wilt u meezingen in het projectkoor, of wilt u meer informatie hierover: e-mail [email protected] of kijk op de website van de Kruiskerk.