Werken van Armando in Museum Jan van der Togt

De gevierde kunstenaar Armando (1929-2018) zou op 18 september van dit jaar 90 jaar zijn geworden. Ter ere van dit moment zijn op verschillende plekken in het Museum Jan van der Togt schilderijen, tekeningen en keramiek te zien uit verschillende periodes van zijn leven. Een belangrijk thema in Armando’s oeuvre is het landschap. Als kleine jongen groeide hij op in de buurt van kamp Amersfoort. De gruwelijkheden die hij meemaakte in de oorlog, zijn van grote invloed geweest op zijn leven en werk. Zo schilderde hij het ‘schuldige landschap’, zoals hij dat zelf omschreef, om duiding te geven aan de bomen die getuige zijn geweest van geweld en wreedheid, maar desondanks argeloos doorgroeien. Met zijn typerende, expressieve verfstreken gaf hij op poëtische wijze vorm aan deze landschappen. Amstelveen was voor Armando een belangrijke plek.

(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Armando volgt de werkzaamheden aan zijn kunstwerk 'Der Bogen' in de studio van het kunstenaarsechtpaar
Wim Vonk en Marja van Putten in Weesp bij Traco Art Trust op 14 november 2014

In de huiskamer van de woning van Jan Verschoor kwam op woensdagochtend 18 september 2019 een select gezelschap bij elkaar, waaronder ook de burgemeester van Amstelveen, Tjapko Poppens. Marieke Uildriks, directeur van Museum Jan van der Togt opende de besloten bijeenkomst en zei: 'Welkom burgemeester, welkom iedereen op deze exclusieve bijeenkomst, wat ontzettend leuk dat u hier allemaal aanwezig bent in het Museum Jan van der Togt. Een bijzondere opening op een hele bijzondere dag, want het is eigenlijk de verjaardag van Armando, hij zou nu 90 zijn geworden. Het is een dag met een bepaalde lading, een dag om met elkaar te vieren om zo’n icoon in Nederland te mogen hebben en zeker in Amstelveen daar aandacht aan mogen besteden. Amstelveen was belangrijk voor Armando, want hij werkte afwisselend in Amstelveen en Berlijn – Potsdam en Armando was belangrijk voor Amstelveen.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Marieke Uildriks, directeur van Museum Jan van der Togt opent de besloten bijeenkomst
Daarom hebben wij met elkaar besloten er een mooie intieme selectie van te maken en een aantal werken te mogen tonen aan het publiek. Wat we hebben gedaan, samen met Sigrid Bruijel van de Stichting, waar we een ongelooflijk fijne samenwerking mee hadden, en met Jan Verschoor, oud directeur van het Museum Jan van der Togt, een bijzonder bezoek gebracht aan het grote depot in Amersfoort. Daar hebben we een mooie selectie mogen maken voor de tentoonstelling hier in het museum. Een aantal werken hangt in het woonhuis van Jan Verschoor, bij binnenkomst heeft u een aantal mooie schilderijen gezien en hier in het huisje hiernaast hangt ook nog een aantal werken.

Het is niet de eerste keer dat werken van Armando hier in het museum hangt. In 2015 was hier ook een grote tentoonstelling van zijn laatste werk. Ik heb begrepen van betrokkenen dat Armando daar in eerste instantie wat aarzelend tegenover stond, maar uiteindelijk erg enthousiast was over zijn werk in deze mooie witte ruimtes, met helder licht. We hopen dat hij, als hij meekijkt, hier ook met veel trots naar kijkt, omdat zijn werk hier zo mooi wordt getoond. Het werk is toen natuurlijk bij de collectie van Joop van Caldenborgh eigenaar van Museum Voorlinden terechtgekomen en op basis daarvan heeft Museum Voorlinden een prachtige overzichtstentoonstelling gecreëerd. Dat wilden wij zeker niet nogmaals doen, dus u moet dit nu meer zien als een mooi eerbetoon aan een Nederlands icoon belangrijk voor Amstelveen. Wij waarderen het zeer dat we dit mooie werk mogen tonen.'


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Jan Kleijne, bestuurslid van de Stichting Armando aan het woord
Na deze uitgebreide inleiding gaf directeur Uildriks het woord aan Jan Kleijne, bestuurslid van de Stichting Armando. Deze was een beetje verrast toen hem eerder werd gevraagd om wat te zeggen op deze tentoonstelling, maar vond het ook wel heel plezierig. Hij vond het werk dat is uitgezocht heel representatief voor Armando en vervolgde met: 'Waar zie je het liever hangen dan in een huiselijk entree! Het is museaal werk en ik heb het er met Armando wel eens over gehad en Armando reageerde met “onzin, al mijn werk is museaal!” Je kunt naar bepaalde werken zoeken en denken dat is nog markanter dan andere werken. Mijn complimenten voor de wijze hoe het werk hier is ingericht en met dank aan Jan Verschoor om Armando op deze wijze weer over het voetlicht te krijgen. Het is vandaag een bijzondere dag, we herdenken zijn verjaardag. Mooi Christiane dat jij er bij bent, fijn dat je er bent. Veel mensen die hier zijn hebben Armando persoonlijk gekend en ik voel dat hij op sommige momenten nog heel dichtbij is.


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De genodigden volgen de toespraken over het werk van Armando

Dat is de kunst, dat je dierbaren heel dicht bij houdt, want in de herinnering zit de liefde. Als je dat goed cultiveert en vasthoudt dan ontstaat daar ook inspiratie en motivatie om voor zo’n kunstenaar dan weer te werken en te zorgen dat hij als het ware levend blijft. Dat is het doel van de Armando Stichting, te zorgen dat niet alleen zijn naam, maar ook zijn werk goed over het voetlicht komt. Dat is niet eenvoudig en we zijn er nu al een jaar mee aan de slag en ik spreek uiteraard uit naam van mijn collega en secretaris Ed Hartman van de stichting. De voorzitter Coen Bruning en de penningmeester Gerrit te Spenke zijn in Venetië bij de Biënnale. Zij treden naar buiten, Ed en ik moeten werken!

Wij hebben na de dood van Armando er heel hard aan moeten trekken dat de zaak een beetje op de rails komt. Als een kunstenaar nog in leven is heeft hij alles te zeggen, want het is zijn werk en zijn leven en dan ontstaat er een soort dynamiek die je als Stichting niet zo een twee drie kunt overnemen. Het blijft zoeken om te zien hoe je de relatie op een goede manier kan uitwerken en dat gaat met vallen en opstaan. Het is zo’n opstanding hier om zo maar te zeggen en we zijn heel verrast dat echt op deze gedenkwaardige dag, zijn geboortedag, deze expositie openen. Bekijk de werken goed en het is heel bijzonder dat in een kamer nog werken hangen uit juni 2018.

Die heeft hij nog geschilderd drie weken voor hij overleed en het is eigenlijk geweldig dat toen hij zelf al wist dat het klaar was, dat hij dan toch nog zo’n werk kan maken. Het is voor ons als Stichting een voorecht dat we hem gekend hebben en op deze manier zijn werk kunnen voortzetten. Het is voor ons een grote eer en een voorrecht om met jou, Marieke te mogen samenwerken. En om die reden heeft de stichting gedacht, het is eigenlijk zijn verjaardag en bij een verjaardag hoort een cadeautje. Jij Marieke hebt gezegd dat het heel mooi zou zijn om een stukje keramiek van Armando voor het museum te verwerven en dat schenk ik jou bij deze. Een mooi stuk keramiek uit de collectie van Armando dat je uit het depot van Armando mag uitzoeken, waarbij je denkt dat past echt bij de collectie van het museum. We hopen dan dat je voor de toekomst Armando prominent zal tonen. Dames en Heren, dank u wel!'

Marieke Uildriks vond het natuurlijk een fanatisch groot, waardevol en dierbaar cadeau. Zij sprak haar waardering hierover uit en bedankte Jan niet alleen voor het enorme cadeau maar ook voor zijn prachtige woorden. Zij vond het bijzonder dat ieder een eigen band met Armando had en zei dat je als museum een hele andere rol hebt. Zij bedankte ook nog eens voor de bijzondere samenwerking.

Marieke vertelde dat Armando niet alleen werk heeft nagelaten maar ook woorden. Er is na zijn overlijden een map gevonden met verhalen en gedichten en Marieke vroeg Tilly Hermans hierover wat te zeggen en twee gedichten voor te dragen. Tilly Hermans zei dat ze op een verjaardag van Armando dit wel vaker deed, want zo meldde ze, naast het feit dat hij een goede schilder en beeldhouwer was, was het ook een goede dichter en fantastische schrijver. Het handschrift was niet altijd leesbaar, maar Alice Toledo die jarenlang Armando’s agente was, heeft ook alles meegelezen. En zo is men gekomen tot een boekwerkje met 31 gedichten en een 8-tal korte verhalen. Tilly zei dat Armando een hele trefzekere toon heeft. Eerst droeg zij het gedicht de Stem voor en aansluitend de Zee.

Stem
Het is nog ernstig weer,
Met gehamer op de hemel,
De klok heeft boud gesproken.

Plotseling
Wordt de hitte uitbundig
En de bodem droog:
Gaten vallen in de schaduw.

Een korte stem valt naar beneden
En beveelt het eeuwige einde.

Zee
Tussen de gulzige bloemen
Lag het warme teken lag het lichaam
Dat gegraven heeft en
In het zand gesmeten werd.

De tijd is klein geworden.

Het lichaam mocht slechts even leven,
De trein leunt langzaam achterover, het water drinkt de aarde.

De zee tilt de rotsen op.

(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

De aanwezigen bedanken met een applaus de toespraken. In de achtergrond staat Tjapko Poppens burgemeester van Amstelveen


(Foto Amstelveenweb.com - 2014)

Tilly Hermans de uitgever van de verzameling gedichten van Armando
toont aan de aanwezigen het boekje met de titel: 'Toch'

Na de voordrachten van de gedichten werden er de nodige foto’s gemaakt en werd Tilly Hermans bedankt door Marieke Uildriks en zei dat het een heel mooi eerbetoon is. Tot slot werden de aanwezigen uitgenodigd om een glaasje te drinken of een kopje koffie te nuttigen, genietend van de werken. Het was een bijzondere en speciale samenkomst voor de Armando liefhebbers. De gedichten werden voorgelezen uit de bundel 'Toch': een bundel samengesteld uit een map met ongepubliceerde gedichten en ultrakorte verhalen die Armando in het laatste jaar voor zijn dood schreef. Het is te koop in de winkel van het Museum Jan van der Togt. ISBN: 978 90 254 56894 à € 22,50.
De tentoonstelling is vanaf 18 september 2019 t/m 17 november 2019 te zien
in het Museum Jan van der Togt, Dorpsstraat 50, 1182 JE Amstelveen.