Woordfeit: diffameren

Citaat: 'De Hoge Raad is met het hof van oordeel dat deze beschuldiging van de Raad voor de Rechtspraak ‘onnodig diffamerend’ is.' (Bron: Hoge Raad: oud-rechter handelde onrechtmatig- Marcel Haenen, NRC, 23 november 2018). Betekenis: laster, belasteren, in opspraak brengen.

Woordfeit. Diffameren is een Frans leenwoord; ook het Franse diffamer betekent ‘in diskrediet brengen, in opspraak brengen’. De woorden zijn te herleiden tot het Latijnse werkwoord diffamare (‘belasteren, geruchten verspreiden over’), dat is opgebouwd uit het ontkennende voorvoegsel dis- en fama, dat ‘gerucht, reputatie, roem’ betekent. Diffameren is dus ‘een slechte naam bezorgen’; de s van dis- heeft zich aan de f van fama aangepast.

Ook onze woorden faam (‘roem’), fameus (‘veelbesproken’) en befaamd (‘beroemd’) gaan terug op het Latijnse fama. Overigens was Fama in de Romeinse mythologie ook de godin van de roem en het gerucht.

Een leenwoord is een woord dat uit de ene taal (de donortaal) is overgenomen en zonder vertaling in een andere taal is opgenomen. Dit in tegenstelling tot cognaten, die woorden in twee of meer talen zijn die op elkaar lijken omdat ze een etymologische oorsprong hebben, en calques, die vertaald moeten worden.

In de linguïstiek (is de wetenschappelijke studie van de taal) zijn cognaten woorden die een gemeenschappelijke etymologische (etymologie is de studie van de geschiedenis van woorden) oorsprong hebben. Een cognate etymon hoeft niet direct geërfd te worden van een proto-taal; de etymon kan geleend worden van een andere taal, waarin evolutie cognaatvormen produceert. Zo zijn bijvoorbeeld het Engelse woord dish en het Duitse woord Tisch ('table') cognates omdat ze allebei afkomstig zijn van Latijnse discus, wat betrekking heeft op hun vlakke oppervlakken.

Cognaten kunnen gelijkaardige, verschillende of zelfs tegengestelde betekenissen hebben ontwikkeld, maar in de meeste gevallen zijn er enkele gelijkaardige letters in het woord. Sommige woorden klinken gelijkaardig, maar komen niet van dezelfde oorsprong; deze worden valse cognaten genoemd. In de etymologie vallen doubletten en leenwoorden niet onder de categorie cognaten. Het woord cognaat is afgeleid van het Latijnse zelfstandig naamwoord cognatus, wat 'bloedverwant' betekent.