Zorgen over een groot geldbedrag op te nemen bij de start van het pensioen

Grote zorgen bij het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting Nibud over de nieuwe mogelijkheid om bij de start van het pensioen een groot geldbedrag ineens op te nemen. De regeling zou over 9 maanden, per 1 januari 2023, moeten ingaan. Dan mogen pensioendeelnemers eenmalig maximaal 10 % van hun pensioenpot of lijfrente als ‘bedrag ineens’ opnemen.

Maar de wet hierover is nog niet definitief, waardoor zo’n 100- tot 150.000 mensen die op het punt staan met pensioen te gaan niet weten waar ze aan toe zijn. Hier komt bij dat uit berekeningen van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) blijkt dat deze nieuwe regeling financieel gezien nadelig kan uitpakken, zeker als het geldbedrag vóór de AOW-leeftijd wordt uitbetaald. Door het huidige toeslagen- en belastingsysteem houden mensen netto gezien minder over dan als het bedrag na de AOW-leeftijd wordt uitbetaald, stelt het Nibud in het rapport ‘Bedrag ineens: een goed idee?’ (pdf 26 pagina’s)

Grote ongelijkheid bij opname vóór of na AOW-leeftijd. Het Nibud pleit ervoor dat de regeling fiscaal neutraal wordt gemaakt. Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: 'Het lijkt een fantastische regeling, maar zo pakt hij helaas niet voor iedereen uit, blijkt uit onze berekeningen. Mensen die bijvoorbeeld noodgedwongen eerder moeten stoppen met werken en zo’n groot geldbedrag ineens uit hun pensioen willen opnemen omdat ze anders niet rond kunnen komen, krijgen minder waar voor hun geld. Het kan al snel 20 % schelen, dat is enorm. Je bent in feite dief van eigen portemonnee als je dat doet, maar velen hebben het geld hard nodig en zullen toch die keuze maken. Zij krijgen dus aanmerkelijk minder dan mensen die die noodzaak niet hebben. Wij vinden daarom dat de regeling fiscaal neutraal gemaakt moet worden.'

(Foto Geert de Jong/Nibud - 2019)

Arjan Vliegenthart (1978) is de directeur van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud)

Groot bedrag ineens of een andere optie? Het bedrag ineens wordt een nieuwe wettelijke keuzemogelijkheid waarop mensen ‘hun’ pensioenpot kunnen gebruiken. Mensen kunnen ook kiezen voor een hoog-laag-optie, waarbij er de eerste jaren een hoger pensioen wordt uitgekeerd dan later. En er zijn andere mogelijkheden, waaronder de standaarduitkering: een constant pensioen gedurende de hele pensioenperiode. Financieel gezien hebben de diverse opties voor- en nadelen die per inkomen en huishouden anders uitpakken. Voor de meeste consumenten is dit niet zelf uit te rekenen. Het Nibud maakt zich zorgen over hoe dat straks uitpakt in de portemonnee van gepensioneerden. Vliegenthart: 'Vanuit emotie kunnen mensen nogal snel voor een groot bedrag ineens kiezen, terwijl er financieel gezien betere opties zijn. Bij deze keuze is het belangrijk dat mensen goed voorgelicht worden.'

Toeslagen- en belastingsysteem ongunstig voor opname groot geldbedrag. Uit de berekeningen van het Nibud blijkt dat door een hogere belastingdruk op piekinkomen en het nadelige effect voor het recht hebben op toeslagen, het netto gezien veel uitmaakt wanneer men een groot geldbedrag laat uitbetalen. Soms verliezen mensen hun toeslag in het jaar van opname en is het onzeker en lastig te overzien of er voor de toekomst wel recht is op toeslagen. Een ander punt is dat de middelingsregeling voor wat hogere inkomens weinig soelaas biedt om de belastingdruk te dempen. Daarnaast staat in het coalitieakkoord dat de middelingsregeling per 2023 wordt afgeschaft. Omdat het nu al zeker is dat ook het toeslagensysteem wordt veranderd, vindt het Nibud het eerlijk dat gepensioneerden die eenmalig een hoog bedrag uit hun pensioenpot krijgen, daarvan geen consequenties ondervinden bij het gebruiken van toeslagen in dat jaar.

Spoed. Het Nibud vindt het onbegrijpelijk dat 9 maanden voor de ingangsdatum de regeling nog niet helemaal per wet is geregeld. Meer dan 100.000 mensen weten niet waar ze aan toe zijn. Het Nibud adviseert mensen een jaar voor de pensioendatum te beginnen met nadenken over alle keuzes rond pensionering. Daarbij maakt het nogal uit of het bedrag ineens dan wel of niet in werking treedt. Het Nibud maant Den Haag dan ook tot spoed. Vliegenthart: 'Het moet snel duidelijk worden hoe de regeling er precies uit komt te zien. En of die ook daadwerkelijk volgend jaar ingaat. Wij zouden graag zien dat mensen nu al weten waar ze financieel gezien aan toe zijn, zodat ze tijd hebben om na te denken over de verschillende mogelijkheden.'

Moeilijk te berekenen hoeveel men netto overhoudt. Dat huishoudens de consequenties van deze keuze niet makkelijk zelf kunnen overzien, ziet het Nibud als een groot probleem. Zeker ook gezien de samenhang met andere keuzes bij pensionering. Ook veel consumenten zelf, 40 %, geven aan hulp te willen krijgen bij deze keuze, blijkt uit het Nibud-onderzoek. Voor pensioenfondsen en verzekeraars is het lastig om hier goed advies over te geven, omdat zij niet altijd volledig zicht hebben op de totale huishoudfinanciën van hun deelnemers. Mensen kunnen bij financieel adviseurs terecht, maar de kosten daarvoor zijn voor vele een drempel. Het Nibud pleit ervoor dat als deze regeling ingaat, iedereen vooraf laagdrempelig de mogelijkheid krijgt onafhankelijke en deskundige begeleiding te krijgen rond pensioenkeuzes.